Προβλήματα λόγου και πού μπορεί να οφείλονται

Αναμφισβήτητα, τα προβλήματα του λόγου και της ομιλίας είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ψυχοπαθολογίας του παιδιού με αρκετές διαβαθμίσεις. Κάποια παιδιά δεν λένε σχεδόν τίποτε, άλλα καταφέρνουν μεν να εκφραστούν, όμως με δυσκολία ή με κάποιες ατέλειες, άλλα μιλάνε σπάνια ή λένε μια μόνο συλλαβή κάποτε διπλασιαζόμενη, όπως "μπαμπά", "κοκό", "νταντά" ή χρησιμοποιούν μια πρόταση με διάφορες συλλαβές, που δεν μπορούν να αποκωδικοποιηθούν και καταλαβαίνουμε τι θέλουν να πουν μόνον από τα συμφραζόμενα. Άλλα παιδιά είναι εξαιρετικά φλύαρα, άλλα ύστερα από προσεκτική εξέταση καταλαβαίνουμε ότι δεν εκφράζονται καλά, ότι το λεξιλόγι;o τους είναι φτωχό, γενικόλογο, γεμάτο περιττές εκφράσεις, κ.ά.

Όταν ο λόγος και η ομιλία δεν αναπτύσσονται ομαλά από τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, αν και θα εξελιχθούν βέβαια καθώς αυτό θα μεγαλώνει, ενδέχεται ο λόγος του να παραμείνει φτωχός και αδέξιος, η δε ομιλία μη κατανοητή. Πολύ συχνά αυτές οι καθυστερήσεις οφείλονται σε διαταραχές της ακοής, έστω και ελαφράς μορφής, όπως ωτίτιδες ή ελαφρές σφαιρικές καθυστερήσεις, οι οποίες δυστυχώς εντοπίζονται από τις δυσκολίες που παρουσιάζει το παιδί στη μαθησιακή του πορεία. Εξάλλου, παιδιά που είχαν δυσκολίες στον λόγο ή και στην ομιλία ενδέχεται στο σχολείο να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες. Μπορεί ακόμα το πρόβλημα του παιδιού να οφείλεται σε ένα περιβάλλον φτωχό σε ερεθίσματα.

Να αναφέρουμε ότι αρκετοί γονείς συνήθως περιμένουν μέχρι να πάει το παιδί στο σχολείο, ελπίζοντας ότι στο μεταξύ ο λόγος και η ομιλία του θα βελτιωθούν, πράγμα που μερικές φορές συμβαίνει. Αυτό, ωστόσο, ενέχει κινδύνους. Σε περιπτώσεις που ο λόγος είναι φτωχός και η ομιλία μη κατανοητή, το παιδί ίσως να μην μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του σχολείου, με επακόλουθες δυσκολίες στις σχέσεις με τους συμμαθητές του, αλλά και με την οικογένειά του. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, το παιδί καταλήγει να παρουσιάζει ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες. Συνήθως, η οικογένεια συμβουλεύεται τον ειδικό, όταν το παιδί βρίσκεται σε ηλικία 4 έως 8 ετών. Αρχίζουμε να ανησυχούμε για καθυστέρηση στον λόγο ή και στην ομιλία, όταν το παιδί δεν λέει πολλά πράγματα στα 3 του χρόνια.

Ένα αρκετό υψηλό ποσοστό παιδιών και στη χώρα μας παρουσιάζει διαταραχές στον λόγο ή και στην ομιλία. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε γενικότερη αναπτυξιακή καθυστέρηση και σε προβλήματα που αφορούν αποκλειστικά τη λειτουργία του λόγου, όπως αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου, διαταραχές στην άρθρωση, τραυλισμός, βαρηκοΐα ή συναισθηματικές διαταραχές, κ.λπ.

Οι γονείς θα πρέπει να ανησυχούν όταν:

• Παρατηρούν ότι το παιδί τους, κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της ζωής του, δεν ανταποκρίνεται στους θορύβους του περιβάλλοντος ή παραμένει πολύ ήσυχο ή δεν επαναλαμβάνει συλλαβές όπως "μα-μα" ή "μπα- μπα", κ.λπ.
• Περνά τους 18 μήνες χωρίς να έχει αρχίσει να μιλάει.
• Στους 24 μήνες δεν ανταποκρίνεται συνειδητά με "ναι" ή "όχι" ή χρησιμοποιεί μόνο 2-3 δυσνόητες λέξεις ή δεν τις χρησιμοποιεί πάντοτε με τον ίδιο τρόπο.
• Στα 3 του δεν λέει πολλές λέξεις ή μιλά μωρουδίστικα.
• Όταν στα 4 χρόνια του η ομιλία του δεν γίνεται κατανοητή από τους άλλους ή δεν προφέρει σωστά όλα τα σύμφωνα.
• Συνεχίζει να τραυλίζει μετά τα 4 χρόνια.

Γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί σε ό,τι αφορά τον λόγο ή και την ομιλία του παιδιού και να ξεκινούν την αντιμετώπιση πιθανού προβλήματος από πολύ νωρίς.

Πού πρέπει να απευθύνεστε

Όταν υπάρχει πρόβλημα στον λόγο και στην ομιλία του παιδιού, πρέπει να απευθύνεστε άμεσα σε ειδικό για τις διαταραχές του λόγου. Ο παιδίατρός σας σίγουρα θα μπορεί να σας συστήσει κάποιον στο δημόσιο τομέα (Κ.Ψ.Υ - Κέντρο Ψυχικής Υγείας, Νοσοκομείο Παίδων κ.λπ.) ή κάποιον ιδιώτη.

Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος
www.akappatou.gr