Όταν η γυναίκα γίνεται μαμά και όταν η μαμά παύει να είναι γυναίκα…

Με τον ερχομό ενός μωρού η γυναίκα βιώνει μια πληθώρα συναισθημάτων, όχι όμως μόνο ευχάριστα και αποδεκτά συναισθήματα, αλλά και συναισθήματα άσχημα που πολλές φορές ντρέπεται να εκμυστηρευτεί. Η μητρότητα είναι πραγματικά μια μοναδική εμπειρία, πέρα όμως από την ευτυχία και τη συγκίνηση, υπάρχει και η κούραση, η εξάντληση και τα προβλήματα.

Ο πρώτος χρόνος της γυναίκας ως μητέρα περνάει με θηλασμό, λίγες ώρες ύπνου, άγχος, αγωνία, γιατί αντιμετωπίζει καταστάσεις που δεν ξέρει και άλλα πολλά (οι μπαμπάδες ας μας συγχωρήσουν αλλά σε αυτό το άρθρο μιλάμε μόνο για τη μητέρα γυναίκα, ξέρουμε όμως ότι υπάρχουν και πολλοί υποστηρικτικοί μπαμπάδες ή και άντρες-μαμάδες). Μάλιστα τον πρώτο καιρό ούτως η άλλως το ένστικτο, οι ορμόνες και το σώμα της γυναίκας είναι στραμμένα στη φροντίδα και την επιβίωση του μωρού.

Ο δεύτερος και τρίτος χρόνος είναι διαφορετικός, γιατί το μωρό επικοινωνεί περισσότερο με τη μητέρα και αλληλεπιδρά μαζί της. Πλέον, και η μητέρα νιώθει ότι μπορεί να "ξεκλέψει" και λίγο χρόνο για τον εαυτό της, τα πράγματα όμως δεν είναι πιο εύκολα, το μωρό ξεκινά να περπατά, να αλληλεπιδρά στον χώρο, κοιμάται λιγότερο από ότι παλιά, η διατροφή εμπλουτίζεται, χρειάζεται εκπαίδευση για την τουαλέτα και τελικά πάλι χρόνος δεν υπάρχει.

Πολλές γυναίκες με τύψεις και ενοχές εξομολογούνται ότι έχουν φωνάξει στο μωρό, έχουν μιλήσει άσχημα, έχουν θυμώσει, αλλά και πιο ακραία συναισθήματα όπως να μην θέλουν να το δουν, αλλά και επιθετικά-εκδικητικά συναισθήματα ή σκέψεις. 

Από την άλλη αναφέρουν και σκέψεις μην πάθει κακό το μωρό σε υπερβολικό βαθμό, υπερπροστασία, παρανοϊκές σκέψεις για άτομα που τα φροντίζουν μην τους κάνουν κακό, αδυναμία αποχωρισμού, φοβίες. Και όμως αυτή είναι η πληθώρα συναισθημάτων για όλες τις μαμάδες. Και η αλήθεια είναι ότι η ισορροπία σε όλους αυτούς τους ρόλους, μαμά - γυναίκα - σύντροφος - νοικοκυρά - εργαζόμενη, κ.ά. είναι δύσκολη, αλλά εφικτή, αναγνωρίζοντας ότι ανά περίοδο κάποιος ρόλος θα έχει προτεραιότητα.

Είναι πολύ σημαντικό η μητέρα να μην ξεχάσει και τον γυναικείο της ρόλο, και την εξέλιξή της ως άνθρωπος. Η μητρότητα είναι το ένα της κομμάτι. Το οιδιπόδειο, το άγχος αποχωρισμού, δεν αφορούν μόνο τον ένα πόλο (το παιδί), αλλά και τη μαμά. 

Πολλές γυναίκες με τη μητρότητα ξεχνούν τον ρόλο της γυναίκας, αλλά και τον χρόνο στον εαυτό τους. 

Κάποιες ενοχικά διεκδικούν χρόνο, ενώ άλλες εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι μόνο η μητρότητα είναι αρκετή για να νιώθουν καλά. 

Πράγματι, μια γυναίκα για τους δικούς της λόγους μπορεί να νιώθει καλά μόνο με τον ρόλο της μητέρας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ωφελεί το παιδί. Ειδικά στη σχέση μητέρας - γιου είναι πολύ σημαντικό ο διαχωρισμός τους και η αναγνώριση ότι η μητέρα είναι μια γυναίκα με σεξουαλικότητα ως προς έναν άλλον άντρα (τον πατέρα), με τον δικό της χρόνο, αλλά παράλληλα είναι και η μητέρα. που θα είναι πάντα εκεί. 

Και το κορίτσι θέλει ένα πρότυπο γυναίκας και αυτή είναι η μητέρα. Η μητέρα θύμα, που δεν έκανε ποτέ αυτά που ήθελε, είναι ένα τρομακτικό παράδειγμα για το κορίτσι, που όταν θα μεγαλώσει η σκέψη της μητρότητας θα την τρομάξει.

Παραδείγματα προς αποφυγή...

Η Δήμητρα 31 ετών αποφεύγει τις σχέσεις με το άλλο φύλο, μένει ακόμα με τους γονείς της, αποφεύγει τις ευθύνες και την ενηλικίωσή της, ενώ σε αυτή την ηλικία έχοντας αποφοιτήσει από μια σχολή οικονομικών, ανακάλυψε ότι πάντα ήθελε να γίνει τραγουδίστρια. 

Η Δήμητρα φοβάται τη μητρότητα, τη σεξουαλική επαφή και την εγγύτητα, φοβάται να πάρει τη ζωή στα χέρια της και σε όλα τα επίπεδα βρίσκεται σε ένα πότε νηπιακό πότε εφηβικό στάδιο. 

Η μητέρα της έχοντας 2 παιδιά και έναν άντρα που δεν μπορεί να αναλάβει πολλές ευθύνες, είναι η κολώνα του σπιτιού, αυτή που τρέχει για όλα τα ζητήματα, αλλά και η γυναίκα που παραγκώνισε τη σεξουαλικότητά της και δεν ακολούθησε τις σπουδές που ήθελε. Η μητέρα της Δήμητρας είναι μια πολύ καλή φροντιστική μάνα, ξεχνώντας όμως την προσωπική της εξέλιξη και τη γυναικεία φύση της και περιόρισε τη ζωή της μεγαλώνοντας 2 παιδιά. 

Αντίστοιχα, βλέπουμε και τον Θανάση που δεν μπορεί να αποχωριστεί τη μητέρα του, αφού από τα 5 του που έχασε τον πατέρα του μέχρι και τα 16 κοιμούνται μαζί. Τώρα είναι 25 ετών, δεν μπαίνει σε μακρόχρονες σχέσεις, γιατί δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας σχέσης, ενώ παραδέχεται ότι νιώθει ενοχές να περνάει χρόνο με άλλη γυναίκα εκτός από τη μητέρα του. Όταν στα 12 του η μητέρα του ήθελε να ξαναπαντρευτεί ο Θανάσης άρχισε να έχει επιθετική και παραβατική συμπεριφορά με αποτέλεσμα να έχει και ένα σοβαρό ατύχημα. Το οιδιπόδειο σε αυτήν τη σχέση δεν έχει ακόμα λυθεί, ενώ ο Θανάσης φαίνεται να έχει αναπληρώσει φαντασιωτικά τον πατέρα του.

Αυτές δεν είναι σπάνιες περιπτώσεις και είναι σύνηθες η προσπάθεια της μητέρας να βρει χρόνο για τον εαυτό της να συναντά εμπόδια είτε από τον άντρα της είτε από τους συγγενείς, που της περνούν το μήνυμα ότι εμείς τα μεγαλώσαμε τα παιδιά μας και θυσιαστήκαμε, τώρα είναι η σειρά σου.

Σύμφωνα με τον Lichtenberg υπάρχουν 5 διαφορετικές κατηγορίες αναγκών:

1. Οι φυσιολογικές ανάγκες του οργανισμού, π.χ. όταν το παιδί πεινάει, διψάει, κρυώνει, κ.λπ. κλαίει για να το εκφράσει.

2. Οι συναισθηματικές ανάγκες και η ανάγκη του να ανήκει το άτομο κάπου, όπως η ανάγκη του πλαισίου, της ασφάλειας και της φροντίδας, της στοργής, του χαδιού, κ.λπ.

3. Οι ανάγκες αυτονομίας και εκδήλωσης της προσωπικότητας, η ανάγκη να εξερευνήσει, να εκφράσει την επιθυμία του, κ.λπ.

4. Η ανάγκη να διαφωνήσει και να εκφράσει δυσαρέσκεια.

5. Οι σεξουαλικές ανάγκες και οι ανάγκες των αισθήσεων, που αρχίζουν από τη βρεφική ηλικία.

Επομένως, προκειμένου να χτίσουμε την ατομικότητά μας έχουμε τόσο συναισθηματικές ανάγκες (ανήκειν) όσο και ανάγκες αυτονομίας - απομάκρυνσης, ώστε να συνειδητοποιήσουμε τον εαυτό μας. 

Αυτές οι αντίθετες ανάγκες και η ένταση ανάμεσά τους συμβάλλουν στη δημιουργία της ατομικότητάς μας. Η επιλογή της μιας κατηγορίας αναγκών εις βάρος της άλλης εκμηδενίζει την ατομικότητα μέσα στη σχέση και προκειμένου να υπάρξουμε ως μονάδα χρειαζόμαστε και τη συμβολή του άλλου και της ομάδας, όμως για να παραμείνει η ομάδα ζωντανή, χρειάζεται την ατομικότητά μας.

Έτσι και το παιδί έχει ανάγκη τη μητέρα του για να διαμορφωθεί, αλλά πρέπει να μπορεί ασφαλώς να απομακρυνθεί από αυτήν, προκειμένου να γίνει άντρας / γυναίκα. 

Με τον ίδιο τρόπο η γυναίκα οφείλει να κάνει προσωπικές θυσίες προκειμένου να γίνει μητέρα, αλλά πρέπει να βγει και από τον μητρικό της ρόλο για να ξαναγίνει γυναίκα και να συνεχίσει την προσωπική της εξέλιξη. 

Για τη γυναίκα που έχει ταυτιστεί εντελώς με τον μητρικό ρόλο η καταστολή των αναγκών της προσωπικότητάς της θα έχει ως αποτέλεσμα η αυτονομία των παιδιών της να φαντάζει απειλή, αφού η απομάκρυνσή τους θα σήμαινε για εκείνη απώλεια της μοναδικής της ταυτότητας ως μάνα. 

Το σημαντικό είναι ότι αν τσακίσουμε τα φτερά της προσωπικής μας έκφρασης, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να τσακίσουμε και τα φτερά αυτών που εξαρτώνται από μας. Οι κύριες μορφές έκφρασης που μπορεί να πάρει η μονοδιάστατη μητρική σκιά, αν δεν συνειδητοποιηθούν, είναι ο ναρκισσισμός, η τελειομανία, η υπερπροστασία, η βία και η ενοχοποίηση.

Βιβλιογραφία: Guy Corneau Υπάρχει ευτυχισμένος έρωτας; Τι μας εμποδίζει να απολαύσουμε την ερωτική μας σχέση.

Έλενα Λεβεντάκη, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
psycho-logia.gr