Ο ενεργός ρόλος του πατέρα στην εμπειρία του τοκετού

Τα τελευταία χρόνια η στάση όλο και περισσότερων ανδρών απέναντι στην πατρότητα, αποκαλύπτει μια όμορφη διάσταση τρυφερότητας και ευαισθησίας και την επιθυμία τους να συμμετάσχουν πρακτικά και συναισθηματικά στη σχέση με το παιδί, ήδη από τις πρώτες ενδείξεις της κύησης. 

Η ως τώρα κοινή αντίληψη θεωρεί την εγκυμοσύνη και τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση ένα καθαρά γυναικείο έδαφος, όπου ο άνδρας κινείται αδέξια και αμήχανα. Μόνο όταν το παιδί ξεπερνάει τη φάση της συμβιωτικής ζωής και ξεχωρίζει τον εαυτό του από τη μητέρα, δείχνοντας με τις κινήσεις και τις εκφράσεις του τη λαχτάρα για εξερεύνηση του περιβάλλοντος, ο πατέρας αποκτά έναν σημαντικό, χρήσιμο ρόλο στην εποικοδομητική αυτή φάση. 

Όμως, σ’ αυτή την καθυστέρηση δέσμευσης με το μωρό, χάνεται ένα πολύτιμο δυναμικό αμοιβαίων αισθήσεων και συναισθημάτων, που δύσκολα μπορεί να επανακτηθεί. Πράγματι, στην "παραδοσιακή" οικογένεια, ο πατέρας θεωρείται λιγότερο δοσμένος και κάπως απόμακρος, σε σχέση με την απόλυτη αφοσίωση της μητέρας.

Η διαφορετική συγκινησιακή συμμετοχή των δυο γονιών ξεκινάει όμως πριν τη γέννηση του παιδιού, στην εμβρυακή περίοδο. Η μητέρα, που τόσους μήνες το μεγάλωνε στα σπλάχνα της και επικοινωνούσε μαζί του μέσω διαφόρων καναλιών (φωνής, κίνησης, ορμονών...), δέχεται τη γέννηση ως τη συνέχεια μιας ήδη υπάρχουσας σχέσης. 

Ο πατέρας, που δεν γνώρισε αυτό το βιο-ψυχικό δέσιμο, δεν μπορεί παρά να "υιοθετήσει" το μωρό, όταν η μαμά του το παρουσιάσει έξω από την αίθουσα τοκετού, και να αρχίσει να το αγαπάει. Όταν, όμως, σχετίζεται τρυφερά μαζί του κατά τους μήνες κύησης με τη φωνή και το άγγιγμά του, η αμοιβαία γνωριμία και αποδοχή μετά τον τοκετό θα είναι πιο εύκολη και γρήγορη: το μεν μωρό δείχνει να αναγνωρίζει τη μπάσα φωνή του πατέρα και να χαλαρώνει στο άκουσμά της, ο δε μπαμπάς συμπεριφέρεται μαζί του με περισσότερη φυσικότητα και ζεστασιά.

Σήμερα η ανδρική παρουσία δίπλα στη γυναίκα σε κάθε βήμα της πορείας της γέννησης θεωρείται σημαντική. Η αρμονία του ζευγαριού και το τρυφερό ενδιαφέρον του άνδρα προσφέρουν στην έγκυο γυναίκα μια ισορροπημένη και γαλήνια ψυχοσωματική κατάσταση: όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι θετικές, ικανοποιητικές, το ίδιο μας το σώμα παράγει και εισάγει στην κυκλοφορία κάποιες "ηρεμιστικές" ουσίες, τις ενδορφίνες, που αυξάνουν την αίσθηση ευεξίας. Στη μέλλουσα μητέρα, αυτή αντανάκλαται στην εγκυμοσύνη και στο έμβρυο. Είναι πια γνωστό πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχικός παράγοντας είτε στην εξέλιξη της κύησης είτε στην υγεία του εμβρύου είτε ακόμα στο σωστό ξεκίνημα της σχέσης μητέρας - παιδιού.

Επίσης, μια ισορροπημένη, ώριμη συζυγική σχέση, που γεμίζει και ικανοποιεί τον συναισθηματικό κόσμο της μητέρας, ανατρέπει τον κίνδυνο μιας υπερβολικής επένδυσής της στο μωρό, με τις γνωστές αρνητικές συνέπειες στη σχέση τους και στον σχηματισμό του χαρακτήρα του. 

Η συντροφική συμμετοχή στα μαθήματα προετοιμασίας για τον τοκετό είναι επίσης πολύτιμη, πέρα από τις πρακτικές γνώσεις που θα αποκτήσουν, για τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων με τα άλλα ζευγάρια και μια βαθύτερη κατανόηση αυτής της κοινής, συναρπαστικής εμπειρίας. Τέτοιες συναντήσεις αποτελούν ένα ερέθισμα για να συνεχίζεται και να εμβαθύνεται ο διάλογος στο σπίτι, φθάνοντας στην ώρα του τοκετού με περισσότερη συνείδηση και ωριμότητα.

Αυτή η τελευταία, κρίσιμη φάση της γέννησης βιώνεται από το ζευγάρι ως εξαιρετικά συγκινητική, όταν ο πατέρας, επείτα από μια κατάλληλη προετοιμασία, παρευρίσκεται στη γέννα: η συναισθηματική του στήριξη και η ενθαρρυντική του στάση εξασκούν μια θετική επιρροή στην ψυχοσωματική κατάσταση της επίτοκης, που ευνοεί την εύκολη και ανώδυνη εξέλιξη του τοκετού.

Ο ρόλος του συντρόφου

Το να γίνει κάποιος πατέρας είναι μια τεράστια αλλαγή στη ζωή ενός άνδρα. Ο μέλλων πατέρας μπορεί να νοιώσει:

• Ζήλια για την κυοφορούσα γυναίκα του
• Ζήλια για το μωρό που θα γεννηθεί
• Ενοχή γι’ αυτά τα συναισθήματα
• Έντονη αφοσίωση στη δουλειά του

Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε, ότι συνήθως υπάρχουν δυο άνθρωποι που περιμένουν παιδί και ότι ο άνδρας περνά μια περίοδο stress. Ο βαθμός ανάμειξης του συντρόφου στη φροντίδα της εγκύου, της μητέρας και του μωρού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως: 

• Τη σχέση του με τη σύντροφό του
• Την επιθυμία του για το παιδί
• Την παιδεία του
• Την πληροφόρησή του σε θέματα εγκυμοσύνης, τοκετού, λοχείας
• Τη σχέση του με την οικογένειά του

Έρευνες έχουν δείξει ότι στις σημερινές κοινωνίες οι μέλλοντες μπαμπάδες επηρεάζονται από την εγκυμοσύνη της γυναίκας τους και αναπτύσσουν συμπτώματα σωματικά και ψυχολογικά.

Έχει παρατηρηθεί επίσης, ότι όσο η μετάβαση στην πατρότητα παραμελείται, τόσο περισσότερο, οι μέλλοντες πατεράδες υποφέρουν από "συμπτώματα συμπάθειας".

Στην Αγγλία εξετάστηκαν 221 μέλλοντες μπαμπάδες, από αυτούς το 57% ανέπτυξαν συμπτώματα, όπως: ναυτία, πόνο στην οσφύ, πονόδοντο, φούσκωμα στην κοιλιά. Όλα αυτά εξαφανίστηκαν μετά τη γέννηση του παιδιού τους.

Περίπου 25 χρόνια πριν, ο άνδρας που επιθυμούσε να είναι παρών στην γέννηση του παιδιού του, θεωρούνταν φαινόμενο ή μάλλον ιδιόμορφος. Σήμερα στον δυτικό κόσμο ο άνδρας που αρνείται να είναι παρών στη γέννηση του παιδιού του αποτελεί εξαίρεση.

Για να ξεπεράσουν τους φόβους και τις ανασφάλειες τους καλό θα είναι λίγο πριν από τον τοκετό:

• Να έχουν παρακολουθήσει τις ομάδες προετοιμασίας για γονεικότητα
• Να συζητήσουν με τη σύντροφό τους αν και η ίδια επιθυμεί
• Να μιλήσουν με τη μαία τους
• Να μιλήσουν με άλλους πατεράδες, που ήταν παρόντες στη γέννηση των παιδιών τους
• Να παρακολουθήσουν ταινίες σχετικές με τοκετούς

Κατά τον τοκετό ο σύντροφος μπορεί να αναλάβει:

• Να διασφαλίσει την ησυχία της επιτόκου
• Να επικοινωνεί με το προσωπικό του μαιευτηρίου για της ανάγκες της
• Να είναι δίπλα της και να μοιράζεται τον πόνο, τον φόβο και την αγωνία της
• Να της κάνει μασάζ
• Να τη βοηθά στις θέσεις και στάσεις που την ανακουφίζουν
• Να αναπνέουν μαζί
• Να τη βοηθά στο 2ο στάδιο του τοκετού με ενθαρρυντικά λόγια και πρακτικές όπως κομπρέσες ή ό,τι άλλο ζητήσει
• Να υποδεχτούν μαζί το παιδί τους
• Να το καλωσορίσουν με χαμόγελα και λόγια αγάπης
• Να κόψει ο πατέρας τον ομφάλιο λώρο
• Να βοηθήσει τη μητέρα στον πρώτο θηλασμό

Από την εμπειρία μας συμπερασματικά οι σύντροφοι που συμμετείχαν ενεργά στη γέννηση του παιδιού τους μάς ομολόγησαν ότι:

• Η εμπειρία αυτή ήταν η πιο συγκινητική εμπειρία της ζωής τους και δεν θα την άλλαζαν με καμία άλλη
• Ένοιωσαν δυνατά και θετικά συναισθήματα για τη μητέρα του παιδιού τους
• Η επέμβασή τους στον γονεϊκό ρόλο έγινε ομαλά και με μεγάλη ευχαρίστηση και αγάπη
• Η συμμετοχή στο μεγάλωμα του παιδιού τους ήταν σημαντική και συνεχής.

Άρης Τσιγκρής, MD PhD. Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος 

www.aristsigris.gr