Τα έθιμα και οι δεισιδαιμονίες για την έγκυο και τη λεχώνα!

Ο ερχομός ενός παιδιού στη ζωή της οικογένειας ανέκαθεν αποτελούσε το σπουδαιότερο γεγονός, το οποίο έπρεπε να τιμηθεί σωστά και να συσχετιστεί μόνο με θετικές έννοιες. Ήταν αναπόφευκτο, λοιπόν, στην ελληνική κουλτούρα να δημιουργηθούν έθιμα, αλλά και δεισιδαιμονίες, σχετικά όχι μόνο με την εγκυμοσύνη, αλλά και τον τοκετό, τη γέννα και τη λοχεία. 

Κάποια διατηρούνται μέχρι σήμερα και κάποια έχουν απορριφθεί με την πάροδο των χρόνων.

Έθιμα εγκυμοσύνης

Όχι έξω το βράδυ: Η έγκυος γυναίκα έπρεπε πάντα να είναι προσεκτική - ανεξάρτητα από το γεγονός ότι στα χωριά πριν πολλά, πολλά χρόνια δεν την εμπόδιζε κανείς να σκάβει στα χωράφια, ακόμα και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Ωστόσο, δεν έπρεπε να βγαίνει έξω το βράδυ, κυρίως από τον 6ο μήνα και μετά, γιατί κάτι τέτοιο μπορούσε να της φέρει γρουσουζιά.

Όχι κηδείες: Η έγκυος έπρεπε, επίσης, να αποφεύγει τις κηδείες, καθώς οι έντονες συγκινήσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν επιπλοκές στην εγκυμοσύνη. Μία άλλη ερμηνεία της ελληνικής επαρχίας είναι ότι η έγκυος που θα παραβρισκόταν σε κηδεία, θα γεννούσε μωρό με έντονη κιτρινάδα, αν μετά την κηδεία δεν ακουμπούσε κάτι σιδερένιο ή σε πράσινο χρώμα. Για την ακρίβεια, τις κηδείες θα έπρεπε να αποφεύγει η γυναίκα μέχρι το σαράντισμα, γιατί η έντονη συγκίνηση θα μπορούσε να μειώσει ή να σταματήσει το γάλα της. Ας μην ξεχνάμε ότι ο θηλασμός τα παλιά χρόνια αποτελούσε σχεδόν μοναδική εναλλακτική διατροφής του μωρού, τα παιδιά θήλαζαν έως 2 ετών.

Αγόρι: Όταν παλιά έβλεπαν μία έγκυο, όλοι της εύχονταν καλή λευτεριά με ένα αγόρι. Για να γεννηθεί, μάλιστα, αγόρι, έδιναν στην έγκυο να φάει σερνικοβότανο, ένα βότανο που φυτρώνει στα βουνά και η ρίζα του μοιάζει με ανδρικά γεννητικά όργανα.

Έθιμα τοκετού

Η μαμή: Στα χρόνια των γιαγιάδων και των προγιαγιάδων μας, ειδικά στα χωριά, οι γυναίκες γεννούσαν στο σπίτι τους. Τις ξεγεννούσε συνήθως η μαμή, μία ηλικιωμένη και έμπειρη στις γέννες γυναίκα. Η πεθερά ήταν αυτή που καλούσε τη μαμή, όταν η έγκυος ήταν έτοιμη να γεννήσει και αυτή ερχόταν κρατώντας στο χέρι της τρία καλάμια και έχοντας στο στόμα της λίγο νερό. Όταν η μαμά έμπαινε στο δωμάτιο της ετοιμόγεννης, κατάπινε λίγο από το νερό, ενώ με το υπόλοιπο ράντιζε την κοιλιά της μέλλουσας μαμάς. Στη συνέχεια έπαιρνε ένα αυγό και το "περνούσε" τρεις φορές γύρω από την κοιλιά της. Τέλος, το τοποθετούσε στα πόδια της και η ετοιμόγεννη το έσπαγε με το δεξί της πόδι. Το έθιμο αυτό εξασφάλιζε, υποτίθεται, ανώδυνο τοκετό.

Η στιγμή της γέννας: Για να γεννήσει η γυναίκα εκείνα τα χρόνια καθόταν σε ένα σκαμνί, έξω - έξω. Η μαμή έβγαζε το μωρό, έκοβε τον ομφάλιο λώρο με μεταξωτή κλωστή, ενημέρωνε όλους για το φύλο, καθάριζε το μωρό και τύλιγε τον αφαλό του με λίγα μαλλιά που πριν λίγο είχε κόψει από τη μητέρα. Ο αφαλός έμενε έτσι μέχρι να πέσει.

Η σκούπα: Δίπλα στο κρεβάτι του νεογέννητου μωρού τοποθετούσαν οι παλιοί μία σκούπα, ένα φαράσι, λίγο ψωμί και λίγο αλάτι, για προστασία και γούρι.

Το νεογέννητο: Καθώς το γάλα αργεί λίγο να έρθει στη νέα μαμά, το νεογέννητο έπινε το πρώτο του γάλα από κάποια άλλη γυναίκα του χωριού, που εκείνο το διάστημα θήλαζε το δικό της παιδί. Τα δύο παιδιά στο μέλλον συνδέονταν ψυχικά και η γυναίκα θεωρούνταν παραμάνα του νεογέννητου.

Στο ποτάμι: Σε κάποια μέρη της Ελλάδας, την τέταρτη μέρα μετά τη γέννα η λεχώνα, αφού άλλαζε ρούχα, πήγαινε με το μωρό και την πεθερά της στο ποτάμι του χωριού. Μαζί τους έπαιρναν μία αλλαξιά ρούχα για το μωρό, μία κανάτα, λίγο ψωμί, λίγο αλάτι και ένα κρεμμύδι. Όταν έφταναν στο ποτάμι, η λεχώνα γέμιζε την κανάτα με νερό, βουτούσε μέσα στο ποτάμι τρεις φορές το ψωμί, αλάτιζε το κρεμμύδι και το έτρωγε μαζί με το ψωμί. Έπειτα, έπινε λίγο νερό από την κανάτα, στρεφόταν προς την ανατολή και έλεγε: "Όπως βγαίνει ο ήλιος, έτσι να βγαίνει και το γάλα". Μετά έδινε στο μωρό να πιει λίγο νερό. Στη συνέχεια καθόταν τρεις ημέρες στο σπίτι και έπειτα μπορούσε να πάει να δουλέψει στους αγρούς.

Για τον ίκτερο: Αν το μωρό συνέχιζε να έχει ίκτερο μία εβδομάδα μετά τη γέννα, η μαμή το επισκεπτόταν, του έβαζε στάχτη με ούζο στην πλάτη και με ένα ξυράφι του την ξύριζε ελαφρά. Έτσι, υποτίθεται, έφευγε ο ίκτερος.

Χριστούγεννα: Οι παλιοί δεν ήθελαν ένα παιδί να γεννηθεί την ημέρα των Χριστουγέννων, γιατί επικρατούσε η πρόληψη ότι το παιδί θα γινόταν αντίχριστος, γιατί η σύλληψη έγινε την ημέρα του Ευαγγελισμού. 

Έθιμα λοχείας

Για να μην της κοπεί το γάλα: Καθώς, όπως είπαμε, ήταν αναγκαίο η γυναίκα να θηλάζει, ήταν πολλά αυτά που έπρεπε να αποφεύγει μία λεχώνα για να μην της κοπεί το γάλα. Χαρακτηριστικά, δεν έπρεπε να δέχεται επισκέψεις μετά τη δύση του ήλιου -θεωρείτο γρουσουζιά και κούραση για τη λεχώνα. Όσοι την επισκέπτονταν, έπρεπε να της πηγαίνουν κρασί ή τηγανίτες. Αν τυχόν την επισκέπτονταν μετά τη δύση, δεν έπρεπε να πάρουν τίποτα από το σπίτι της. 

Μετά τη δύση του ήλιου η λεχώνα δεν επιτρεπόταν να αφήσει έξω απλωμένα ρούχα δικά της ή του μωρού.

Αν μία λεχώνα τύχαινε να συναντήσει μία άλλη λεχώνα έπρεπε να της γυρίσει την πλάτη.

Η λεχώνα δεν έπρεπε να φυσά τη φωτιά.

Η λεχώνα έπρεπε να έχει τη φτέρνα της ανάμεσα στα πόδια της, όταν καθόταν κάτω.

Η μητέρα δεν έπρεπε να βγει από το σπίτι, πριν σαραντίσει. Όταν πλέον σαράντιζε, πήγαινε με την οικογένειά της στο σπίτι της μητέρας της, η οποία τους έκανε το τραπέζι. Επίσης, έπαιρνε το μωρό της και πήγαινε στην εκκλησία, για να πάρει ευχή από τον παπά. Τις σαράντα αυτές ημέρες η γυναίκα δεν έπρεπε να έχει σεξουαλική επαφή με τον άνδρα της. Αν είχε επαφή, όταν εκείνη επέστρεφε μετά τον σαραντισμό από την εκκλησία, όσοι το μάθαιναν έλεγαν "επέστρεψε η σκύλα με το σκυλάκι της". Αν δεν είχε έρθει σε επαφή, έλεγαν "επέστρεψε η Παναγία με το μωρό της".

Για το κακό μάτι: Οι νέες μητέρες απέφευγαν να βγάζουν το μωρό τους έξω τη νύχτα, για να μην αρρωστήσει και να μη ματιαστεί από τους ζηλιάρηδες.

Το πρώτο δόντι: Το πρώτο δόντι του μωρού ήταν μεγάλη χαρά για την οικογένεια. Όταν αυτό έβγαινε, η μητέρα έβραζε σιτάρι, το έβαζε σε ένα ταψί και πάνω του τοποθετούσε διάφορα αντικείμενα (μολύβι, ψαλίδα, σφυρί, κ.λπ.) Ανάλογα με το αντικείμενο που το μωρό θα έπιανε πρώτο μέσα από το ταψί, οι συγγενείς προσδιόριζαν το επάγγελμα που αυτό μελλοντικά θα ακολουθούσε.

Τα πρώτα βήματα: Εξίσου σημαντικά ήταν και τα πρώτα βήματα του μωρού. Όταν αυτά ερχόντουσαν, έβαζαν στο μωρό δύο ελαφρά ξύλα κάτω από τις μασχάλες του, με τα οποία έπρεπε το μωρό για λίγο να περπατήσει. Στη συνέχεια, η μητέρα του μωρού ζύμωνε ψωμί, έβαζε τα ξύλα στη σόμπα και έψηνε εκεί το ψωμί, το οποίο έπειτα μοίραζε σε συγγενείς και φίλους.

Έλενα Μπούλια

www.mama365.gr