Τα "καλά" και τα "κακά" λιπαρά

Μια από τις σοβαρότερες παρεξηγήσεις στο χώρο της διατροφής αφορά στην κατανάλωση λίπους, με διαμορφωμένη στο ευρύ κοινό την αντίληψη ότι τα λιπαρά πρέπει γενικώς και αδιακρίτως να αποφεύγονται. Δεν είναι, όμως, όλα τα λιπαρά τα ίδια. Υπάρχουν τα καλά λιπαρά και τα κακά ή trans λιπαρά οξέα και είναι πολύ χρήσιμο να μάθουμε να τα ξεχωρίζουμε.

Η ανατροπή αυτής της τοποθέτησης έρχεται πρώτα από όλα μέσα από τη φύση: το 50 - 60% της ενεργειακής απόδοσης που προσφέρει το υπέρτατο σε διατροφική αξία μητρικό γάλα, προέρχεται από λιπαρά!

Παράλληλα, πλειάδα μελετών αποδεικνύει πως τα λιπαρά είναι απαραίτητα στη διατροφή μας αφού:

• Αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας
• Προμηθεύουν τον οργανισμό μας με τα απαραίτητα λιπαρά οξέα που δεν μπορούμε να συνθέσουμε {λινολεϊκό οξύ (ω-6) και α-λινολενικό οξύ (ω-3)} και τα οποία εμπλέκονται σε δεκάδες ουσιαστικά μονοπάτια του μεταβολισμού μας
• Παρέχουν στο σώμα μας λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, E και K)

Αυτό, λοιπόν, που πρέπει να κατανοήσουμε είναι πως οι οποιεσδήποτε αρνητικές επιπτώσεις υγείας, που συσχετίζονται με τα λιπαρά, προκύπτουν από μια διαταραγμένη ισορροπία στο είδος και στην ποσότητα των λιπαρών που προσλαμβάνουμε και όχι απλά στα λιπαρά.

Πώς διακρίνονται
Ανάλογα με τη σύνθεση τους, τα λιπαρά διακρίνονται σε:

• Μονοακόρεστα λιπαρά. Υπάρχουν κυρίως στο ελαιόλαδο και στο αβοκάντο.
• Πολυακόρεστα λιπαρά. Βρίσκονται στα φυτικά έλαια, όπως ηλιέλαιο, σογιέλαιο, τις μαργαρίνες, τα λιπαρά ψάρια και τα λαχανικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τα δύο απαραίτητα λιπαρά οξέα, που προαναφέραμε.
• Κορεσμένα λιπαρά. Υπάρχουν κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως τα κρέατα, το βούτυρο, η κρέμα γάλακτος, τα τυριά.
• Trans λιπαρά. Υπάρχουν σε μικροποσά στη φύση σε διάφορες τροφές, κυρίως ζωικής προέλευσης, ενώ σημαντικές ποσότητες ανιχνεύονται σε τρόφιμα των οποίων τα λιπαρά έχουν υποστεί υδρογόνωση (προσθήκη υδρογόνου για να παραχθεί σκληρότερο λιπαρό).

Ποιες είναι οι αρνητικές συνέπειες

Η ομάδα των λιπαρών που κατηγορείται ευθέως για σημαντική συμμετοχή στην εκδήλωση νοσημάτων φθοράς, είναι αυτή που περιλαμβάνει τα κορεσμένα και τα trans λιπαρά. Έρευνες υποδεικνύουν πως στη διατροφή δυτικού τύπου τα κορεσμένα και τα trans λιπαρά υπερβαίνουν κατά πολύ το 10% των ημερήσιων προσλαμβανομένων θερμίδων, όριο που έχει τεθεί ως μέγιστο και από την Αμερικανική Καρδιολογική Ένωση.

Τα trans λιπαρά ενοχοποιούνται για την αύξηση της "κακής" χοληστερόλης και τη μείωση της "καλής", αλλά και την αύξηση της λιποπρωτεΐνης -a, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση του ενδεχομένου εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Βασικές πηγές πρόσληψης trans λιπαρών στη καθημερινή μας διατροφή είναι τα τρόφιμα που τηγανίζονται σε υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά (όπως για παράδειγμα οι κροκέτες κοτόπουλου, τα "δαχτυλίδια" κρεμμυδιού και οι τηγανητές πατάτες των fast food) και κάποια είδη μπισκότων και γλυκισμάτων (π.χ. donuts).

Του Κωνσταντίνου Ξένου, Κλινικού Διαιτολόγου - Διατροφολόγου M.Sc. M.Sc. in Nutritional Medicine - University of Surrey, Διευθυντή τμήματος Διατροφογενετικής & Έρευνας Θρέψης "Ευρωκλινική Αθηνών", www.kxenos.gr