Η συναισθηματική υγεία του παιδιού!

Ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά είναι καθοριστικός παράγοντας στο σχηματισμό της προσωπικότητάς τους. Αν, λοιπόν, θέλετε να βοηθήσετε το παιδί σας να έχει καλή συναισθηματική υγεία, πρέπει να του δώσετε ένα ζεστό σπιτικό, σταθερά και συνεπή όρια, αρκετή ανεξαρτησία και θετικό παράδειγμα. 

Η αγάπη που δέχονται τα παιδιά και από τους δύο γονείς είναι πολύ σημαντική στη διαμόρφωση του χαρακτήρα, αλλά και της συναισθηματικής τους υγείας. Για αυτό τον λόγο πρέπει να εκφράζεται και να βιώνεται έμπρακτα όχι μόνο με την προσφορά υλικών αγαθών, αλλά με προσφορά χρόνου, με λόγια, με πράξεις, με συνέπεια και αφοσίωση. Ο ενεργός ρόλος των γονιών εκφράζεται με το ενδιαφέρον για τα προβλήματα, τους φίλους και τη ζωή τους στο σχολείο, αλλά και για τις δυσκολίες ή τις επιτυχίες στις διάφορες δραστηριότητες των παιδιών. Οι γονείς είναι, άλλωστε, αυτοί που θα καλλιεργήσουν και θα ενδυναμώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των παιδιών. Ας δούμε, όμως, αναλυτικά τι πρέπει να κάνετε:

Κατανοείστε τις ανάγκες του παιδιού σας: Τα παιδιά χρειάζονται:

• αγάπη (ζεστή, προσωπική επαφή και αληθινό ενδιαφέρον),
• αποδοχή (για το ποια είναι ως ξεχωριστά άτομα) και
• ασφάλεια(να γνωρίζουν ότι θα είστε δίπλα τους, αν σας χρειαστούν).

Ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία του: Όλα τα παιδιά χρειάζονται να ξέρουν ότι εμπιστεύεστε τις ικανότητές τους. Αφήστε τα, π.χ., να ντύνονται και να τρώνε μόνα τους, χωρίς τη δική σας βοήθεια, όσο το δυνατόν νωρίτερα θεωρείτε ότι είναι ικανά να το κάνουν. Προτρέψτε τα να συμμετέχουν στις καθημερινές δουλειές του σπιτιού. Μην είστε υπερπροστατευτικοί ή πάρα πολύ αυστηροί. Όλοι κάνουμε λάθη, άλλωστε από αυτά μαθαίνουμε. Δώστε τους την ευκαιρία και την ελευθερία να μεγαλώσουν.

Δώστε καθοδήγηση και συμβουλές: Δώστε στα παιδιά τις βάσεις, για να κάνουν υγιείς επιλογές μέσα στο δύσκολο κόσμο που ζούμε. Συζητήστε μαζί τους τις αξίες και τις πεποιθήσεις σας. Διδάξτε με το παράδειγμά σας, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερα από αυτά που κάνετε παρά από αυτά που λέτε.

Θέστε όρια: Τα όρια ή αλλιώς η πειθαρχία δίνει στα παιδιά την αίσθηση της ασφάλειας. Θέστε, λοιπόν, δίκαια όρια και φροντίστε να τηρούνται. Χρειάζεται να είστε συνεπείς (τηρείτε την ίδια στάση, κάθε φορά που ένα όριο παραβιάζεται) και σταθεροί (ένα όριο δεν αλλάζει παρά μόνο αν αυτό απαιτείται, επειδή το παιδί μεγαλώνει), αλλά ποτέ υπερβολικοί. Δώστε ανταμοιβές για κάθε καλή συμπεριφορά.

Μοιραστείτε τα προβλήματα της οικογένειας, όχι όμως τα προβλήματα του ζευγαριού: Να είστε ειλικρινείς σε καταστάσεις, όπως:

• Θάνατος: Μην κρύβετε τη θλίψη και τον πόνο. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν, ότι ο θάνατος είναι μέρος της ζωής.
• Ασθένεια: Να είστε ειλικρινείς και καθησυχαστικοί.
• Διαζύγιο: Πείτε στα παιδιά το “γιατί”, διαφορετικά μπορεί να νιώθουν ένοχα για το χωρισμό σας. Δείξτε την αγάπη σας.
• Χρήματα: Εξηγήστε τι μπορείτε και τι δεν μπορείτε να αντέξετε οικονομικά και γιατί.

Γνωρίστε τους φίλους του παιδιού:

• Τα παιδιά επηρεάζονται σημαντικά από τους συντρόφους τους στα παιχνίδια και πάντα προσπαθούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες τους.
• Δεν χρειάζεται να κάνετε “ό,τι κάνουν και οι άλλοι γονείς”. Τα παιδιά θα σας σεβαστούν, επειδή έχετε τα δικά σας δεδομένα και τις δικές σας αρχές.
• Μην προσπαθείτε να επιλέξετε τους φίλους των παιδιών σας. Συνήθως αυτό προκαλεί δυσανασχέτηση και αντίδραση.

Βοηθήστε το παιδί να μάθει:

• Μάθετε για τις εμπειρίες του στο σχολείο. Ακούστε τι έχει να σας πει. Μιλήστε με τους δασκάλους, συμβούλους, κ.ά.
• Μην πιέζετε τα παιδιά να πετύχουν. Μαθαίνουν καλύτερα, όταν είναι χαλαρά.
• Περιορίστε τα εμπόδια στη μάθηση. Για παράδειγμα, φροντίστε να αντιμετωπίσετε κάθε πρόβλημα υγείας, όπως προβλήματα όρασης, ακοής, μαθησιακές δυσκολίες, κ.ά.

Μοιραστείτε μαζί του: Μιλήστε για τη δουλειά που κάνετε και πώς έτσι συνεισφέρετε στο εισόδημα της οικογένειας. Αφιερώστε μέρος από τον ελεύθερο χρόνο σας σε δραστηριότητες, που μπορεί να μοιραστεί όλη η οικογένεια. Όταν δουλεύετε και οι δύο, επιλέξτε με μεγάλη προσοχή έναν παιδικό σταθμό ή έναν ενήλικα για τη φύλαξη και τη φροντίδα του παιδιού.

Η επίδραση των γονιών

Σε όλη τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, η διαδικασία παρατήρησης και επηρεασμού των παιδιών από τη συμπεριφορά των γονιών είναι διαρκής. Η αγάπη, η στήριξη, η διαδικασία ανταμοιβής για τα επιτεύγματα, οι οριοθετήσεις και οι περιοριστικές τιμωρίες (όταν χρειάζεται) πρέπει να ξεκινούν από πολύ νωρίς. Όμως, ας δούμε και κάποιους άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τη συναισθηματική υγεία των παιδιών:

• Το συναισθηματικό υπόβαθρο των γονιών. Οι συναισθηματικοί και ώριμοι γονείς είναι περισσότερο πιθανό να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν σωστά.
• Μην αλλάζετε απόψεις επειδή σας παρέσυρε η πίεση των ίδιων των παιδιών ή κάποιες ιδέες άλλων οικογενειών. Αν εμμένετε στις απόψεις σας θα δημιουργήσετε ένα περιβάλλον σιγουριάς και ασφάλειας στο παιδί. Μείνετε, λοιπόν, σταθεροί στις αρχές σας και δώστε το καλό παράδειγμα με τις πράξεις σας.
• Οι ανησυχίες, οι προβληματισμοί και οι αγωνίες είναι μέσα στη ζωή. Αλλά, αν είστε διαρκώς ανήσυχοι και στεναχωρημένοι χωρίς λόγο, το παιδί σας θα το αντιληφθεί και αυτό μπορεί να το οδηγήσει στο να νιώθει και το ίδιο ανήσυχο. Αν δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα μόνοι σας, επισκεφθείτε κάποιον ειδικό.
• Η αποδοχή του παιδιού ως ξεχωριστή προσωπικότητα από τους γονείς είναι σημαντική για τη συναισθηματική του υγεία, ακόμη και όταν οι επιθυμίες και οι επιλογές του δεν συμβαδίζουν με τις προσδοκίες των γονιών.
• Η οικογενειακή ατμόσφαιρα μπορεί να έχει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα στο παιδί. Ο τρόπος που αντιμετωπίζετε ο ένας τον άλλο μέσα στην οικογένεια μπορεί να έχει μόνιμα αποτελέσματα στο παιδί σας.
• Όταν οι γονείς τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους, μιλούν και λύνουν μαζί τα προβλήματά τους, τότε τα παιδιά νιώθουν ασφαλή. Από την άλλη πλευρά, οι πολλές διαφωνίες και συγκρούσεις, η υπερβολική κριτική ή οι παρεξηγήσεις μπορεί να βλάψουν. Στην περίπτωση αυτή, καλό θα ήταν να ζητήσετε βοήθεια από έναν σύμβουλο γάμου ή ένα σύμβουλο οικογένειας.
• Η συμπεριφορά σας απέναντι στο παιδί είναι πολύ σημαντική. Κάντε το σπίτι σας έναν φιλόξενο χώρο όπου όλη η οικογένεια αισθάνεται άνετα. Δώστε ευκαιρίες για ευχάριστες δραστηριότητες.
• Να μην είστε πάντα σοβαροφανείς και αυστηροί. Να κάνετε αστεία με τα παιδιά. Έχουν ανάγκη να σας δουν αστείους, απλούς και ανεπιτήδευτους.
• Να παίζετε μαζί τους όσο το δυνατόν περισσότερο. Όμως, να μην τα κατευθύνετε στο παιχνίδι τους, αλλά να τα βοηθάτε να πραγματοποιούν τις επιλογές τους.
• Αν έχετε δύο ή περισσότερα παιδιά, δώστε στο καθένα την ίδια προσοχή. Αφήστε τα να αναπτυχθούν με τους δικούς τους ρυθμούς και μην κάνετε συγκρίσεις. Φροντίστε να είστε δίκαιοι και ενθαρρύνετε τα παιδιά να τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους. Αυτό θα τα βοηθήσει να συνεργάζονται καλύτερα και με άλλα παιδιά έξω από το σπίτι.
• Όταν έρχεται ένα νέο μέλος στην οικογένεια, τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να νιώσουν ότι απειλούνται. Επιτρέψτε τους να πάρουν και αυτά μέρος στην προετοιμασία του σπιτιού για το μωρό. Φροντίστε, όμως, να αφιερώσετε λίγο χρόνο γι’ αυτά.

Καλή ή κακή συναισθηματική υγεία;

Η συναισθηματική υγεία του παιδιού είναι ο τρόπος με τον οποίο εκείνο αισθάνεται, σκέφτεται, συμπεριφέρεται και συνδέεται με τον υπόλοιπο κόσμο. Πώς μπορείτε να καταλάβετε ποια είναι η κατάσταση της συναισθηματικής υγείας του παιδιού σας; Παρατηρήστε πώς τα πηγαίνει με τους άλλους, ακούστε τι έχει να σας πει και ψάξτε για εκδηλώσεις μορφών συμπεριφοράς που χρονίζουν. Γενικά, ένα παιδί μπορεί να σχετίζεται με τον κόσμο επιτυχώς ή ανεπιτυχώς. 

Στην πρώτη περίπτωση:

• είναι χαρούμενο και με ενδιαφέρον για τον κόσμο γύρω του,
• κάνει φίλους, δίνει και δέχεται αγάπη,
• έχει διάθεση να μάθει και είναι ευτυχισμένο στο σχολείο,
• είναι περίεργο και ρωτά συνέχεια “γιατί;”,
• θέλει να μεγαλώσει και του αρέσει να το αντιμετωπίζουν σαν να είναι πιο μεγάλο σωματικά και πνευματικά,
• δεν παραπονιέται συχνά και ανεξήγητα για θέματα υγείας.

Στη δεύτερη περίπτωση:

• συχνά φαίνεται δυστυχισμένο ή λυπημένο,
• έχει δυσκολία στο να κάνει φίλους,
• δεν πηγαίνει καλά στο σχολείο, αν και είναι έξυπνο,
• παρουσιάζει πόνους και ενοχλήσεις, χωρίς να υπάρχει οργανικό αίτιο.

Η γνώση των γονιών γύρω από τη συναισθηματική υγεία των παιδιών είναι πολύ σημαντική, ιδιαίτερα κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Αν, λοιπόν, πιστεύετε ότι το παιδί σας έχει κάποιο ή όλα τα παρακάτω συμπτώματα για μεγάλη χρονική περίοδο, τότε πρέπει να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια:

• Κακές διατροφικές συνήθειες: Αρνείται την τροφή, τρώει λίγο ή πάρα πολύ.
• Βρέχει το κρεβάτι του ή παρουσιάζει έλλειψη ελέγχου των σφιγκτήρων μετά την ηλικία των 4 ή 5 ετών.
• Απομονώνεται και αποσύρεται από τους ανθρώπους και τις δραστηριότητες. Παρουσιάζει έλλειψη φυσιολογικής επιθετικότητας ή συναισθήματος.
• Δεν έχει φίλους, νιώθει αδιαφορία για τους άλλους και το πώς νιώθουν.
• Αργή ανάπτυξη, είναι παθητικό σαν βρέφος. Δεν έχει μιλήσει ως την ηλικία των 3 ετών.
• Προβλήματα ύπνου, αϋπνία, σοβαροί και συχνοί εφιάλτες.
• Προβλήματα υγείας χωρίς εμφανή λόγο.
• Εκρήξεις θυμού ή κλάματα για ασήμαντους λόγους.
• Καυγάδες. Αρχίζει να φωνάζει και να συμπεριφέρεται καταστροφικά, χωρίς συναίσθηση των πράξεών του.
• Φόβος χωρίς εμφανή αιτία. Συναισθηματική προσκόλληση στη μαμά ή στο μπαμπά.
• Μαθησιακά προβλήματα. Η σχολική του επίδοση είναι μικρότερη των ικανοτήτων του χωρίς εμφανή αιτία.

Αν υποψιάζεστε, ότι το παιδί σας έχει κάποιο συναισθηματικό πρόβλημα, μπορείτε να απευθυνθείτε:

• Στον οικογενειακό σας γιατρό ή τον παιδίατρο
• Σε παιδοψυχολόγο
• Στην πανεπιστημιακή παιδοψυχιατρική κλινική του Νοσοκομείου Παίδων “Αγία Σοφία”
• Σε κέντρο ψυχικής υγείας

Μαρία Φωκά
www.yeskid.gr