Τα παιδιά μαθαίνουν από τα λάθη τους

Πολλοί γονείς, αλλά και εκπαιδευτικοί, θέτουν ως στόχο να αποφεύγονται τα λάθη των παιδιών. Τα διορθώνουν αμέσως μόλις τα δουν ή ακόμα περισσότερο προσπαθούν να προλάβουν, ώστε να μην γίνει το λάθος. Ωστόσο, η συνήθεια αυτή κάθε άλλο παρά καλό κάνει στα παιδιά.

Γιατί πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν λάθη;

Όταν οι γονείς προσπαθούν να προλάβουν το λάθος, για παράδειγμα στην ορθογραφία, για να αποφύγουν το "σβήσιμο" με τη γόμα, καθιστούν το παιδί παθητικό δέκτη. Κάνουν έτσι το παιδί να μην βάζει το μυαλό του να σκεφτεί τους κανόνες που έχει μάθει (για παράδειγμα τα ρήματα γράφονται με -ω) ή να θυμηθεί την ορθογραφία (από λέξεις με ετυμολογική συγγένεια), γιατί περιμένει να του πει ο γονιός πώς γράφεται κάθε λέξη.

Το παιδί επαναπαύεται, όταν ξέρει ότι το γραπτό του θα το ελέγξει και θα το διορθώσει ο γονιός. Επομένως, δεν δείχνει την προσοχή που απαιτείται ούτε την ώρα που γράφει ούτε κατά τον έλεγχο του γραπτού. Μπορεί, για παράδειγμα, να μην βάλει τόνους ή σημεία στίξης γνωρίζοντας ότι θα το κάνει ο γονιός όταν το ελέγξει.

Πολλές φορές οι γονείς ελέγχουν τα τετράδια του παιδιού και διορθώνουν τυχόν λάθη χωρίς το παιδί να είναι μπροστά. Αντίστοιχα, οι εκπαιδευτικοί παίρνουν τα γραπτά των μαθητών για να τα διορθώσουν, αλλά οι μαθητές δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στα λάθη τους. Με αυτό τον τρόπο δεν τα μαθαίνουν κιόλας, αφού δεν συμμετέχουν στη διόρθωση, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνουν συχνά τα ίδια λάθη.

Ο υπερβολικός έλεγχος και διόρθωση των λαθών των μαθητών από τους γονείς τους δίνει την εντύπωση ότι πρέπει να παραδώσουν στη δασκάλα μια "τέλεια" εργασία χωρίς λάθη. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι κακό να κάνουν λάθη ή φοβούνται πως θα τιμωρηθούν, γεγονός που μπορεί να επιφέρει συνέπειες τόσο στη μετέπειτα σχολική τους πορεία όσο και αργότερα στη ζωή τους αναπτύσσοντας το άγχος της τελειομανίας και τον φόβο της αποτυχίας.

Η διόρθωση των λαθών από τους γονείς, αλλά και η υπερβολική βοήθεια κατά τη διάρκεια της μελέτης στο σπίτι, εμποδίζουν ακόμα και το έργο του εκπαιδευτικού. Οι μαθητές "κρύβουν" τα λάθη τους και μαζί με αυτά κρύβονται και οι αδυναμίες τους. Έτσι, οι δάσκαλοι δεν ξέρουν πού πρέπει να εστιάσουν, ώστε να βοηθήσουν κάθε παιδί ξεχωριστά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εμπλοκής των γονιών στα "λάθη" του παιδιού είναι οι εκθέσεις, που δίνονται ως εργασίες για το σπίτι. Πολλές φορές, οι γονείς βοηθούν υπερβολικά τον μαθητή, ώστε να καταλήγουν στο σημείο η έκθεση που γράφει ο μαθητής στο σπίτι να απέχει πάρα πολύ από τις εκθέσεις που γράφει στο σχολείο.

Υπάρχει περίπτωση η συγκεκριμένη συμπεριφορά των γονιών να πιέζει τα παιδιά και να δημιουργήσει προβλήματα στην αυτοπεποίθησή τους. Τα ωθεί να έχουν πάντα ανάγκη κάποιον να τα βοηθά και μην προσπαθούν αρκετά ή ακόμα και να παρατούν τις προσπάθειες, όταν νιώσουν ότι δυσκολεύονται.

Το παιδί διδάσκεται από τα λάθη του. Κάνοντας λάθος καταλαβαίνει ότι την επόμενη φορά θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικό και να μην βιάζεται όταν κάνει μια εργασία ή να μελετήσει περισσότερο. Ακόμη, όταν διορθώνει το λάθος από μόνο του ή όταν σκέφτεται όσα έχει μάθει, για να το αποφύγει, κατανοεί σε βάθος τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εργάζεται. Τέλος, μαθαίνει ότι το λάθος ή ακόμα και μια αποτυχία δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα, για να σταματήσει να προσπαθεί. Τα λάθη δεν μπορούμε άλλωστε να τα αποφύγουμε.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να αξιοποιήσουν τα λάθη;

Τα λάθη μπορούν να αποτελέσουν έναν δρόμο που θα οδηγήσει το παιδί στη μάθηση, αρκεί να αξιοποιηθούν με τον σωστό τρόπο. Άλλωστε ο ψυχολόγος Piaget υποστήριξε ότι οι ενήλικες (είτε γονείς είτε εκπαιδευτικοί) θα πρέπει όχι να αποφύγουν, αλλά να προκαλέσουν το λάθος.

Πρόκειται για τη λεγόμενη "γνωστική σύγκρουση". Το παιδί μαθαίνει, όταν κληθεί να κάνει κάτι περισσότερο από αυτά που μπορεί, να σκεφτεί κάτι παραπάνω από όσα έχει διδαχθεί. Κάθε παιδί από μικρή ηλικία έχει διαμορφώσει μερικές αντιλήψεις για τον κόσμο γύρω του, κάποιες από τις οποίες μπορεί να είναι λανθασμένες. Η μάθηση συντελείται όταν το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τα "λάθη" του, αλλάζοντας τις αντιλήψεις αυτές που είχε μέχρι τώρα και οικοδομώντας τις νέες γνώσεις.

Οι γονείς μπορούν, παράλληλα με τους εκπαιδευτικούς, να διευκολύνουν το παιδί σε αυτή τη διαδικασία της μάθησης.

Αρχικά, οφείλουν να δείχνουν στο παιδί ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να κάνουμε λάθη. Μπορούν να τα προτρέπουν να δίνουν όποια απάντηση έχουν στο μυαλό τους, χωρίς να φοβούνται ή να ντρέπονται. Ακόμα περισσότερο, τα παιδιά θα καταλάβουν ότι μπορούν να χρησιμοποιούν τα λάθη τους για να γίνονται όλο και καλύτερα.

Όλοι έχουμε δικαίωμα να κάνουμε λάθη, όπως επίσης έχουμε και το δικαίωμα να τα διορθώνουμε. Οι γονείς δεν πρέπει να στερούν από τα παιδιά την ικανοποίηση να διορθώνουν οποιοδήποτε λάθος μόνα τους, πόσο μάλλον να ανακαλύπτουν μόνα τους τι έκαναν λάθος (όταν, για παράδειγμα, δεν μπορούν να λύσουν ένα πρόβλημα).

Όταν ένα παιδί ζητά τη βοήθεια των γονιών στο σπίτι, εκείνοι δεν πρέπει να του δίνουν "έτοιμη τροφή", να του εξηγούν δηλαδή αμέσως ότι δεν έχει καταλάβει δίνοντάς του τις λύσεις. Θα ήταν καλύτερο να προβούν στις κατάλληλες ερωτήσεις, να θυμίσουν στο παιδί παρόμοιες εργασίες που έχει λύσει (για παράδειγμα ένα παρόμοιο πρόβλημα ή μια άσκηση γραμματικής που έχουν κάνει πρόσφατα) και να ανατρέξουν στο βιβλίο ή τις σημειώσεις του παιδιού.

fylada.gr