Πόσοι μύθοι, παραδόσεις, θρύλοι -αλλά και δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις- βρίσκονταν κρυμμένα στο ρόφημα που πουλούσαν οι γέροντες σαλεπιτζήδες τα κρύα φθινοπωρινά και χειμωνιάτικα πρωινά... Ποια είναι, όμως, η προέλευση αυτού του αφεψήματος, που βρίσκουμε στα μπακιρένια σαμοβάρια των όλο και πιο ακριβοθώρητων σαλεπιτζήδων; Το σαλέπι υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλές ρόφημα στις περιοχές τις Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από όπου διαδόθηκε και στη δυτική Ευρώπη, καιρό πριν το τσάι και ο καφές, επίσης "ορμώμενα" από την Ανατολή, "κατακτήσουν" με τη σειρά τους τη Δύση.
"Όμως τι το τόσο μυστηριακό και μυθικό έχει το σαλέπι;" θα ρωτήσετε εύλογα. Η απάντηση βρίσκεται στον τρόπο παρασκευής του. Η σκόνη σαλεπιού που χρησιμοποιείται για την ετοιμασία του αφεψήματος, προέρχεται από ένα από τα παλαιότερα και ομορφότερα φυτά του πλανήτη, την ορχιδέα. Ένα φυτό με τεράστια οικογένεια, αφού ο συνολικός αριθμός των ειδών ορχιδέας σ' όλον τον πλανήτη εκτιμάται γύρω στις 25.000 -μεταξύ των οποίων βρίσκεται η πασίγνωστη και αγαπημένη σχεδόν σε όλους και όλες μας βανίλια!
Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τον καθηγητή Santiago R. Ramírez του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ το 2007, η ορχιδέα είναι τόσο αρχαίο φυτό όσο και οι δεινόσαυροι. Η γύρη ορχιδέας που βρέθηκε σε μία μέλισσα αιχμαλωτισμένη σε κεχριμπάρι στη Δομινικανή Δημοκρατία υποδεικνύει ότι οι ορχιδέες αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά 70 με 80 εκατομμύρια χρόνια πριν.
Οι πρώτες αναφορές για την ορχιδέα προέρχονται από την Ελλάδα. Ο Θεόφραστος πρώτος έδωσε την ονομασία Όρχις, εμπνευσμένος από τον μύθο του Όρχι και την ομοιότητα της διπλοκόνδυλης ρίζας της ορχιδέας με τα αντρικά γεννητικά όργανα. Ο Όρχις ήταν γιος ενός Σάτυρου, ο οποίος κατά τη διάρκεια των γιορτών προς τιμήν του Βάκχου, διέπραξε ιεροσυλία, επιχειρώντας να βιάσει μια ιέρεια. Ο Βάκχος για να τον τιμωρήσει διέταξε να γίνει τροφή για άγρια θηρία και να μεταμορφωθεί σε ένα αδύναμο φυτό.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πως η ορχιδέα ήταν σύμβολο ανδρισμού και γονιμότητας. Πίστευαν πως τρώγοντας κονδύλους ορχιδέας θα μπορούσαν να ευνοήσουν τη γέννηση αρσενικών παιδιών. Προκατάληψη, η οποία έχει διαδοθεί ως τις ημέρες μας, αφού τα γνωστά στη λαϊκή παράδοση ως "σερνικοβότανα", δεν είναι τίποτα άλλο από διάφορα είδη ορχιδέας που ευδοκιμούν στον ελλαδικό χώρο.
Αξίζει να σημειωθεί πως στην οικογένεια των ορχιδεών -και των σερνικοβότανων επίσης- ανήκει και ο θρυλικός Μανδραγόρας, φυτό με αμέτρητες αναφορές για τις μαγικές και δαιμονικές του ιδιότητες σε λογοτεχνικά και θρησκευτικά κείμενα των προηγούμενων αιώνων -με την εξήγηση ίσως να βρίσκεται στις παραισθησιογόνες ουσίες που περιέχει το φυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ρίζα του συχνά θυμίζει ανθρώπινη φιγούρα.
Το σαλέπι, λοιπόν, συνήθως βγαίνει από την ορχιδέα Orchis mascula, αν και υπάρχουν και άλλα είδη που έχουν παρόμοιες ιδιότητες. Προέρχεται απ’ τους κονδύλους που βρίσκονται στο ρίζωμα του φυτού. Οι κόνδυλοι αυτοί αφού συλλεχθούν, ξεραίνονται και στην συνέχεια αλευροποιούνται. Με τον όρο σαλέπι, ο οποίος είναι αραβικής προέλευσης και σημαίνει "όρχεις της αλεπούς", περιγράφουμε τόσο αυτή την αλευροποιημένη σκόνη, όσο και το ρόφημα που προέρχεται απ’ αυτήν. Η αλευροποιημένη σκόνη είναι σχεδόν άγευστη και στην αγνή της μορφή, μπορεί να στοιχίζει πάνω από 150 ευρώ το κιλό!
Το σαλέπι, λοιπόν, συνήθως βγαίνει από την ορχιδέα Orchis mascula, αν και υπάρχουν και άλλα είδη που έχουν παρόμοιες ιδιότητες. Προέρχεται απ’ τους κονδύλους που βρίσκονται στο ρίζωμα του φυτού. Οι κόνδυλοι αυτοί αφού συλλεχθούν, ξεραίνονται και στην συνέχεια αλευροποιούνται. Με τον όρο σαλέπι, ο οποίος είναι αραβικής προέλευσης και σημαίνει "όρχεις της αλεπούς", περιγράφουμε τόσο αυτή την αλευροποιημένη σκόνη, όσο και το ρόφημα που προέρχεται απ’ αυτήν. Η αλευροποιημένη σκόνη είναι σχεδόν άγευστη και στην αγνή της μορφή, μπορεί να στοιχίζει πάνω από 150 ευρώ το κιλό!
Παλιότερα, όταν έπηζε το σαλέπι, έριχναν στο τέλος κανέλα και ζιγγίβερη (τζίντζερ). Το σαλέπι είναι θερμαντικό για τον χειμώνα, αλλά έχει και φαρμακευτική δράση. Εκτός από γενικό τονωτικό, θρεπτικό και εύπεπτο ρόφημα για εξασθενημένους ή μη οργανισμούς, θεωρείται και αφροδισιακό. Κάποιοι, όμως, αποδίδουν την αφροδισιακή ικανότητα του σαλεπιού στην κανέλα και το τζίντζερ που προσέθεταν στο ρόφημα. Το τζίντζερ (Zingiber officinale Roscoe) προέρχεται από την Ανατολή. Αν διαβάσει κανείς τις θεραπευτικές του ιδιότητες και τις προσθέσει στις ιδιότητες του σερνικοβότανου, θα καταλάβει γιατί το σαλέπι ήταν και θεραπευτικό.
Το τζίντζερ ή πιπερόρριζα όπως είναι γνωστό στα Ελληνικά, που περιέχει το σαλέπι, έχει χρησιμοποιηθεί κατά του κρυώματος, της γρίπης και του πονόλαιμου. Είναι αντιπυρετικό, αντισηπτικό, έχει χρησιμοποιηθεί ως αντιεμετικό, σε ναυτίες, γαστρικά προβλήματα και στομαχικές διαταραχές, δρα κατά της διάρροιας, ενώ είναι θεραπευτικό για νευραλγίες, ρευματοπάθειες, πόνους περιόδου, αλλά και για ημικρανίες. Βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, είναι διεγερτικό και φυσικά, προσδίδει αφροδισιακές ιδιότητες στο σαλέπι.
Μετά απ' όλα αυτά, νομίζω πειστήκατε ότι την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιον σαλεπιτζή να διαλαλεί την πραμάτεια του, αξίζει να τη δοκιμάσετε. Μπορεί να μη σας βοηθήσει να "πιάσετε αγόρι", σίγουρα όμως θα ζεστάνει τα κοκαλάκια σας και θα τονώσει τον οργανισμό σας!
Αναφορές στη μυθολογία και στην αρχαία Ελληνική ιστορία
Όπως αναφέραμε παραπάνω, το σερνικοβότανο είναι ένα είδος ορχιδέας. Το φυτό αυτό στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν Όρχις, όπως είναι και σήμερα η επιστημονική του ονομασία. Ο Διοσκουρίδης ο οποίος έζησε το 40-90 μ.Χ., γράφει ότι το φυτό λεγόταν και Όρχις του Κυνός, δηλαδή ο όρχις του σκύλου και είναι φυτό που όπως είχαν παραδώσει οι πιο παλιοί από αυτόν, ήταν σερνικοβότανο ή θηλυκοβότανο, αναλόγως με τη χρήση του.
Αν ο πατέρας έτρωγε φρέσκο τον μεγάλο κόνδυλο της ορχιδέας αυτής το παιδί που θα γεννιόταν θα ήταν αρσενικό, ενώ αν η μητέρα έτρωγε τον μικρό κόνδυλο θα γεννούσε θηλυκό παιδί. Πιθανόν, ο Διοσκουρίδης το λέει αυτό, γιατί κάποια είδη σερνικοβότανου έχουν στη ρίζα τους κονδύλους, που ο ένας είναι μικρότερος και ο άλλος μεγαλύτερος.
Ο Γαληνός διευκρινίζει ότι όταν προστίθεται ο μεγαλύτερος από τους δύο βολβούς στα ποτά, η ερωτική διάθεση αυξάνεται, ενώ αντίθετα ο μικρός βολβός έχει αντίθετα αποτελέσματα.
Αιώνες πριν, ο Θεόφραστος, βάφτισε το φυτό Όρχι, ίσως γιατί οι κόνδυλοι του φυτού μοιάζουν με όρχεις. Όμως πολύ πριν από το Θεόφραστο οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πλάσει έναν μύθο στον οποίο είχαν τοποθετήσει το μυστικό των ιδιοτήτων του φυτού αυτού. Ο μύθος έλεγε, ότι μια νύμφη και ένας Σάτυρος γέννησαν ένα παιδί, τον Όρχι. Οι Σάτυροι ήταν γνωστοί για τον ερωτισμό τους. Θεά του έρωτα ήταν η Αφροδίτη και το σερνικοβότανο το θεωρούσαν αφροδισιακό. Υπέρ το δέον ερωτικός βγήκε και ο Όρχις, ο γιος του Σάτυρου, από τον οποίον πήρε το όνομά του το φυτό που λέμε σήμερα σερνικοβότανο.
Όπως σημειώσαμε παραπάνω, ο Όρχις σε μια βακχική γιορτή επιτέθηκε ερωτικά σε μια ιέρεια του Διονύσου και γι' αυτό κατασπαράχθηκε από άγρια θηρία ως τιμωρία, για να καταλήξει τελικά να γίνει φυτό, το φυτό Όρχις. Με τέτοιο μύθο γύρω του το φυτό αυτό θα ήταν παράξενο να μην καταχωρηθεί στα γιατροσόφια, που έχουν σχέση με στειρότητα ή με την προσπάθεια προκαθορισμού του φύλου του παιδιού, αλλά και με ερωτικά μαγικά φίλτρα.
Στα ρωμαϊκά χρόνια, το ρόφημα που έφτιαχναν από ψητή ρίζα του σερνικοβότανου, ονομαζόταν Σατύριον ή Πριαπίσκος, για ευνόητους λόγους. Οι μάγισσες το χρησιμοποιούσαν ως ερωτικό φίλτρο και ίσως να έχει σχέση με αυτό ένα ακόμα λαϊκό του όνομα: "νεραϊδοβότανο".
Τα ονόματα που έχει προσδώσει ο λαός μας στο φυτό αυτό, δεν είναι άσχετα με τις λαϊκές χρήσεις του. Το λένε και “μητροβότανο”, αφού κάποτε έφτιαχναν χάπια από αυτό και τα τοποθετούσαν στη μήτρα για να γεννηθεί αρσενικό παιδί. Οι ανθισμένοι βλαστοί του φυτού στην Κρήτη ονομάζονται Μάνες ή Μανόσταχα. Σε κάποιες περιοχές τους έτρωγαν τηγανιτούς.
Η λαϊκή θεραπευτική και η βοτανοθεραπευτική χρησιμοποίησε το αφέψημα του σερνικοβότανου σε δυσεντερία, σε κάθε είδος εντερικών παθήσεων, σε διάρροιες, σε κρυολόγημα, σε ερεθισμένο λαιμό, σε ξερόβηχα, αλλά και κατά των φλογώσεων. Είναι επίσης μαλακτικό, διευκολύνει την πέψη και χρησιμοποιείται ως φάρμακο για όσους βρίσκονται σε ανάρρωση και γενικά σε όσους χρειάζονται τόνωση.
Ερωτισμός και ομοιοπαθητική
Το σαλέπι παρασκευάζεται κυρίως από σερνικοβότανο, που όπως είπαμε, είναι ένα είδος ορχιδέας. Οι ορχιδέες είναι λουλούδια που συχνά στολίζουν τις εκκλησίες σε γάμους ή τις κρατάει η νύφη στο χέρι. Από μια νύμφη και ένα Σάτυρο γεννήθηκε ο Όρχις που έγινε το φυτό Ορχιδέα. Είναι άραγε άσχετος ο ερωτισμός του μυθολογικού Όρχι, που διέπραξε ιεροσυλία, καθώς προσπάθησε να βιάσει μια ιέρεια, με τις αφροδισιακές ιδιότητες του φυτού Όρχις;
Αν η λαϊκή θεραπευτική και η λαογραφία κάνει λάθος, όταν μιλάει για τη σχέση του φυτού με τον ερωτισμό, κάνει λάθος άραγε, και η ομοιοπαθητική; Το σερνικοβότανο είναι ορχιδέα. Από όσα μπορεί να διαβάσει κανείς για τις ορχιδέες, που έχουν χρησιμοποιηθεί στην ομοιοπαθητική, καταλαβαίνει πόση σχέση με τον ερωτισμό έχουν τα φυτά αυτά.
Η ορχιδέα Phalaenopsis gigantea, ως ομοιοπαθητικό φάρμακο, ρυθμίζει την έλλειψη της λίμπιντο. Η ορχιδέα Καλυψώ ή Calypso orchid - Calypso bulbosa προκάλεσε συμπτώματα που έχουν σχέση με τον ερωτισμό σε ανθρώπους που τη δοκίμασαν πειραματικά, σύμφωνα με τον ομοιοπαθητικό Roland Guenther. Τα συμπτώματα αυτά, μου θύμισαν τον μύθο της Καλυψούς, που ήταν μία πολύ όμορφη, γοητευτική και ερωτική γυναίκα, η οποία κράτησε τον Οδυσσέα επτά χρόνια μακριά από την πατρίδα του, τη γυναίκα του και τον γιο του.
Μήπως, αν μελετούσαμε περισσότερο το σερνικοβότανο ως ομοιοπαθητικό φάρμακο, θα δοκιμάζαμε ευχάριστες εκπλήξεις και οι ομοιοπαθητικοί θα αντιλαμβάνονταν το εύρος των θεραπευτικών του δυνατοτήτων προς όφελος των ασθενών;
Η σχέση του με την ερωτική σαγήνη και γενικά τον ερωτισμό, με τη στειρότητα ή με την προσπάθεια προκαθορισμού του φύλου του παιδιού, η επιτυχία ή όχι αυτής της προσπάθειας μέσω αυτού του φυτού, είναι μερικά στοιχεία που το καθιστούν τουλάχιστον ενδιαφέρον ως ομοιοπαθητικό φάρμακο. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα είχε επίσης να ερευνήσουμε αν ο μικρός κόνδυλος του σερνικοβότανου μειώνει τη σεξουαλική επιθυμία, ενώ ο μεγάλος κόνδυλος την αυξάνει!
Νίκη Τσέκου, holisticlife.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου