Διαπαιδαγωγώντας τα παιδιά μας

Ένα από τα πλέον συνηθισμένα αιτήματα γονέων με παιδιά προσχολικής ηλικίας που απευθύνονται σε σύμβουλο γονέων είναι να βρουν τρόπους να περιορίσουν τις εντάσεις που προκαλούνται μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο. Ο γνωστός φαύλος κύκλος ξεκινά όταν οι γονείς καλούνται να αρνηθούν κάτι που ζητούν τα παιδιά τους ("Όχι, δεν μπορείς να φας άλλο γλυκό!") ή να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους σε μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά ("Δεν επιτρέπεται να τραβάς τα μαλλιά της αδερφής σου!"). 

Μια τέτοια άρνηση ή προσπάθεια διαπαιδαγώγησης συχνά οδηγεί σε μια επιθετική αντίδραση εκ μέρους των παιδιών, που δεν δέχονται εύκολα το "όχι" ή το "πρέπει", η οποία ως άμεσο αποτέλεσμα έχει την πρόκληση εκνευρισμού των γονέων και ως εκ τούτου καταλήγει σε μια διαμάχη. 

Η ουσιαστική ανάγκη, λοιπόν, είναι να εκπαιδευτούν κατάλληλα οι γονείς, έτσι ώστε να καταφέρνουν να διαχειρίζονται τον εκνευρισμό που τους προκαλεί η συμπεριφορά των παιδιών τους και να διατηρούν την ψυχραιμία που χρειάζεται για να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους με βάση τις αρχές που οι ίδιοι έχουν επιλέξει. 

Μοιάζει δύσκολο, αλλά σίγουρα δεν είναι ανέφικτο. Αν υιοθετήσουν οι γονείς τούς κατάλληλους χειρισμούς, αργά ή γρήγορα, θα ακολουθήσουν και τα παιδιά και θα επέλθει η πολυπόθητη γαλήνη. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αγάπη, ο στόχος και η υπομονή. Τους τρόπους μπορείτε να τους ανακαλύψετε παρατηρώντας τις αντιδράσεις των παιδιών, συζητώντας με έναν ειδικό ή διαβάζοντας βιβλία αυτοβοήθειας. Τα παρακάτω βήματα πάντως θα σας φανούν χρήσιμα! 

• Όταν το παιδί σάς εκνευρίζει, είναι προτιμότερο να κάνετε ένα διάλειμμα, να απομακρυνθείτε για λίγο και να επιστρέψετε όταν θα νιώθετε έτοιμοι να το διαχειριστείτε. 
• Αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, καλύτερα να πάρετε μια βαθιά ανάσα και να σκεφτείτε ότι είναι απλώς μια δύσκολη στιγμή και θα περάσει. Ας μην κάνετε κάτι για το οποίο θα μετανιώσετε αργότερα. 
• Ζητήστε τη βοήθεια και του άλλου γονέα για να αντιμετωπιστεί το θέμα. Μοιραστείτε την ευθύνη της διαπαιδαγώγησης. 
• Εξηγήστε στο παιδί ήρεμα, σταθερά και απλά ότι δεν θέλετε να επαναληφθεί αυτή η συμπεριφορά ή βοηθήστε το να καταλάβει τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει. 
• Τα παιδιά ακολουθούν πιο εύκολα τις υποδείξεις του γονέα όταν αυτός τους εξηγεί "τι, γιατί και πώς". Δηλαδή, όταν ο γονέας δεν λέει μόνο «μη», αλλά εξηγεί για ποιο λόγο δεν πρέπει να συμβαίνει κάτι και τι άλλο μπορεί να κάνει αντί γι' αυτό. Για παράδειγμα, αντί να πείτε: "Δεν θα φας άλλο γλυκό!", μπορείτε να πείτε: "Ας φάμε αύριο πάλι γλυκό, για να μην πονέσει η κοιλίτσα σου. Αν πεινάς, πάντως, μπορείς να φας το γιαούρτι σου". 
• Καλό είναι να χαρακτηρίζετε πάντα τη συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί. Οι χαρακτηρισμοί αποτυπώνονται στο μυαλό των παιδιών και πληγώνουν.  
• Όσο και αν εκνευριστεί ο γονέας, δεν θα ωφελήσουν οι φωνές, η λεκτική και σωματική τιμωρία. 
• Τα παιδιά δεν κατανοούν τη σοβαρότητα με τις φωνές, αλλά με τη σταθερότητα στη συμπεριφορά του γονέα, την αποφασιστικότητα και τη συνέπεια. 
• Είναι σημαντικό να τίθενται όρια, πλαίσια, πρόγραμμα και κανόνες. Ήδη από τη βρεφική ηλικία, τα στοιχεία αυτά δημιουργούν ένα κλίμα ασφάλειας και ηρεμίας. 
• Οι νέοι κανόνες πρέπει να εξηγούνται στο παιδί σε κατάσταση ηρεμίας και όχι την ώρα μιας διαμάχης. Καθιερώστε το οικογενειακό συμβούλιο, μία ώρα την εβδομάδα αρκεί για να συζητήσετε για τα προβλήματα που προέκυψαν ή να εξηγήσετε τους κανόνες που είναι καλό να ακολουθούν τα παιδιά. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εκπαιδευτικά βιβλία ή να σημειώσετε σε έναν πίνακα ανακοινώσεων τους βασικούς κανόνες, καθώς και την επιβράβευση που θα έχει το παιδί στο τέλος της εβδομάδας όταν τους εφαρμόσει. Η επιβράβευση μπορεί να είναι μια βόλτα ή το να δει μια ταινία στο σινεμά, δεν είναι καλό να περιλαμβάνει δώρα, χρήματα ή φαγητό. 
• Οι κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται συστηματικά. Όταν το παιδί παραβαίνει έναν κανόνα, ο γονέας καλείται να το επισημάνει, να εξηγήσει γιατί δεν έπρεπε να φερθεί με τον τρόπο αυτόν και να του προτείνει μια εναλλακτική συμπεριφορά. Προσοχή: Αν το παιδί παραβεί τους κανόνες, δεν πρέπει να τιμωρηθεί, απλώς να γίνει συζήτηση ατομικά και όχι μπροστά σε άλλους. Αντιθέτως, όταν ακολουθεί τους κανόνες, πρέπει να επιβραβεύεται.  
• Ο κανόνας και η επιβολή του δεν σημαίνει ξύλο, φωνές, τιμωρία, στέρηση. 
• Είναι σημαντικό να συμφωνούν και οι δύο γονείς σε θέματα διαπαιδαγώγησης και οι αποφάσεις τους να γίνονται αποδεκτές και από τα υπόλοιπα άτομα που συμβάλλουν στην ανατροφή του παιδιού. 

Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, διδάσκουσα στην Ακαδημία Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής
www.vita.gr