Ποιες είναι οι 5 βασικές ψυχοκοινωνικές ανάγκες για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού;

Για να εξελιχθεί ένα παιδί σε έναν ευτυχισμένο και συναισθηματικά υγιή ενήλικα χρειάζεται να έχει βιώσει μια όσο το δυνατόν χαρούμενη παιδική ηλικία. Επιστήμονες στον τομέα της Ψυχολογίας υπογραμμίζουν ότι στα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου οικοδομείται το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικότητάς του και της μετέπειτα ψυχικής του υγείας. Αρνητικές εμπειρίες κατά την πρώιμη παιδική ηλικία δημιουργούν τραύματα, τα οποία κουβαλά ο μετέπειτα έφηβος και ο μελλοντικός ενήλικας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Ως αρνητικές εμπειρίες μεταφράζονται τα βιώματα, που μπορούν να στιγματίσουν την πορεία ενός παιδιού, καθώς και η διαχείριση αυτών, όπως ο θάνατος γονέα, ένα ατύχημα, μια ασθένεια, το διαζύγιο, η κακοποίηση (σεξουαλική, σωματική, αλλά και λεκτική, ψυχοσυναισθηματική), ο εκφοβισμός, κ.ά.

Οι Μανιαδάκη και Κάκουρος (2006:211) αναφέρουν οτι οι αρνητικές εμπειρίες κωδικοποιούνται στη μνήμη του παιδιού ως αρνητικά γνωστικά σχήματα βάσει των οποίων αξιολογεί το παιδί τον εαυτό του ως αποτυχημένο, ανάξιο, δημιουργώντας μια πυρηνική πεποίθηση, την οποία μπορεί να κουβαλά ως βαρύ φορτίο στην ενήλικη ζωή του.

Για να μπορέσουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας όσα χρειάζονται για την υγιή τους ανάπτυξη πρέπει να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια είναι τα συναισθήματά τους, ποιες οι ανάγκες τους και αν αυτές ικανοποιούνται.

Βασικές ανάγκες για την ανάπτυξη του ατόμου

1. Ανάγκη για αγάπη και αποδοχή

Όλα τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ότι αγαπιούνται και είναι αποδεχτά για αυτό που είναι. Ως καθρέπτης, ο γονέας θα πρέπει να αντανακλά στο παιδί ότι είναι πολύτιμο και άξιο αγάπης ενισχύοντάς του με αυτό τον τρόπο την αυτοεκτίμησή του.

2. Ανάγκη για ασφάλεια
Σύμφωνα με τη θεωρία του Αβραάμ Μάσλοου, η ανάγκη για ασφάλεια έρχεται δεύτερη στη πυραμίδα των αναγκών μετά τις βασικές βιολογικές ανάγκες. Αποτελεί, λοιπόν, βασικό στοιχείο επιβίωσης η καθημερινή ρουτίνα, η προβλεψιμότητα και η σταθερότητα (περιβάλλοντος, αλλά και συμπεριφορών).

3. Ανάγκη για αναγνώριση και υποστήριξη
Κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη να αναγνωρίζεται από τους σημαντικούς άλλους, πόσο μάλλον ένα παιδί που από την έλλειψη αναγνώρισης μπορεί να εμφανίσει έντονο άγχος, θυμό, απομόνωση. Οι γονείς ενθαρρύνοντας το παιδί και επιβραβεύοντάς το για τις προσπάθειες που κάνει, οικοδομούν γερές βάσεις για την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Με συνεχή υποστήριξη και πίστη στις δυνατότητες του παιδιού το εφοδιάζουμε με τόλμη για την ανάπτυξη της αυτονομίας του.

4. Ανάγκη για όρια και υπευθυνότητα
Το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει ότι υπάρχουν όρια στη συμπεριφορά του. Χρειάζεται να διαπαιδαγωγείται κατά τρόπο που να είναι υπεύθυνο όχι μόνο ως προς τους άλλους, αλλά κυρίως προς τον ίδιο του τον εαυτό. Υπεύθυνο αναφορικά με τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του, τις πράξεις του και τις επιλογές του. Το παιδί μαθαίνοντας να παίρνει την προσωπική του ευθύνη, καταφέρνει να λειτουργεί ως ενήλικας συνυπεύθυνα με τους άλλους ανθρώπους, να μπορεί να λέει "όχι" δίχως τύψεις και ενοχές και "ναι" δίχως θυμό.

5. Ομαδικότητα
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον. Όταν ικανοποιείται η ανάγκη του παιδιού να ανήκει σε μια ομάδα, του προσφέρεται γόνιμο έδαφος για καλλιέργεια αξιών όπως ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη και η συνεργασία. Μέσα από την ομάδα μαθαίνει να δέχεται κανόνες, αποκτά προσωπική ταυτότητα και κοινωνικοποιείται.

Ο ρόλος των γονέων είναι πολυσχιδής και έχει ιδιαίτερη σημασία για τη στάση ζωής των παιδιών. Κάθε δική τους αντίδραση μπορεί να καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την ψυχική υγεία τους και τη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Καλό είναι, λοιπόν, να παρατηρούν και να αναγνωρίζουν τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτές. Τέλος, καλό είναι να θυμάστε ότι ευτυχισμένα παιδικά χρόνια στηρίζουν το οικοδόμημα της ενηλικίωσης.

Ιωάννα Αλπέρτη, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
www.kidsgo.com.cy