Το παιδικό σχέδιο, μια εικόνα, χίλιες λέξεις...

Ένας εναλλακτικός τρόπος διερεύνησης της έκφρασης των συναισθημάτων των παιδιών αποτελεί και το "παιδικό σχέδιο". Η διαδικασία ζωγραφικής συνδέεται με την αυξανόμενη δημιουργικότητα των παιδιών και τη μελλοντική δυνατότητά τους να χρησιμοποιούν το σχέδιο όπως και το παιχνίδι ως στρατηγική αντιμετώπισης. Τα προϊόντα τέχνης που παράγονται από ένα παιδί κατά τη διάρκεια της έκφρασης (απελευθέρωση συναισθημάτων, αποφόρτιση, εκτόνωση, κ.ά.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τον ίδιο σχεδόν τρόπο με τα μεταβατικά αντικείμενα (διάφορα αντικείμενα στα οποία προσκολλάται το παιδί, ανεξαρτήτως φύλου όπως ένα λούτρινο αρκουδάκι, μια μαλακή κουβερτούλα, κ.ά.).

Από ψυχολογικής άποψης το παιδικό σχέδιο αποτελεί μέσο προσδιορισμού της πνευματικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Μπορεί όμως και να αποτελέσει μέσο θεραπείας από εκπαιδευμένους ψυχολόγους, καθώς το σχέδιο μπορεί να είναι η οδός εξωτερίκευσης κάποιων αρνητικών συναισθημάτων του παιδιού.

Εάν για παράδειγμα, η μάθηση, αποτελεί για ένα παιδί αρνητική / τραυματική εμπειρία, τότε στην εν λόγω ζωγραφιά του θα προβάλλει τα αντίστοιχα συναισθήματα του γι΄ αυτή. Οι επιπτώσεις των χρόνιων δυσκολιών μάθησης είναι καίριες για την ψυχική υγεία του ατόμου (άγχος, αδυναμία διεκπεραίωσης καθημερινών καθηκόντων, ματαίωση, μειωμένη αυτοεκτίμηση, αναποφασιστικότητα, προβλήματα σε διαπροσωπικές σχέσεις). Τέτοιου είδους δυσκολίες, επηρεάζουν τόσο τη συναισθηματική ισορροπία και έννοια του εαυτού του παιδιού, όσο και την ποιότητα των διαπροσωπικών του σχέσεων μέσα στην οικογένεια. 

Έτσι, ένα παιδί που αντιμετωπίζει δυσκολίες μάθησης, επηρεάζεται από τον τίτλο της ζωγραφιάς και συμπεριλαμβάνει ασυναίσθητα στο σχέδιό του όλα τα αρνητικά βιώματα που έχει γύρω από τη μάθηση, μέσω συγκεκριμένων στοιχείων σχεδίου (χρώμα, αρτιμέλεια φιγούρων, επανάληψη στοιχείων, κ.ά.) που αποκαλύπτουν τον ψυχικό του κόσμο.

Συνεπώς, μέσα από μια ευχάριστη δραστηριότητα όπως η ζωγραφική, μπορούμε να δούμε τον ψυχικό κόσμο ενός παιδιού, με ή χωρίς δυσκολίες μάθησης, αλλά και σε σχέση με άλλους τομείς πέρα από την τάξη και το σχολείο, όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις και το οικογενειακό περιβάλλον, όπως το ίδιο το παιδί μας τα παρουσιάζει αυθόρμητα. 

Τέλος, σε συνδυασμό με τα κατάλληλα ψυχομετρικά εργαλεία, το παιδικό σχέδιο μπορεί να οδηγήσει στην έγκαιρη αναγνώριση των όποιων δυσκολιών μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί και που τις περισσότερες φορές παρερμηνεύονται ή περνούν απαρατήρητες από γονείς και δασκάλους, με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν, να γίνονται χρόνιες και να καταστρέφουν όλο και περισσότερο το "Εγώ" του παιδιού που τις βιώνει, χωρίς να είναι η δική του, συνειδητή επιλογή (τεμπελιά, έλλειψη ενδιαφέροντος) που συχνά θεωρείται η αιτία του προβλήματος, αλλά που στη πραγματικότητα οφείλονται σε συγκεκριμένες αδυναμίες του γνωστικού συστήματός του.

Αγγελική Νεζερίτη, Ψυχολόγος
www.e-psychology.gr