Αναπτύξτε τη δημιουργικότητα των παιδιών!

Μια διαφορετική σκέψη, μια εναλλακτική ιδέα, ένας μεγάλος αριθμός πιθανών λύσεων, πρωτοτυπία, ενθουσιασμός και αισιόδοξη διάθεση είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν τον κόσμο των δημιουργικών παιδιών.

Και αν αυτός ο κόσμος διαφέρει πολύ από εκείνον των μεγάλων, ένα φορτωμένο πρόγραμμα και αρκετή κούραση στο τέλος της ημέρας, μπορεί να τα “προσγειώσει” εύκολα στην καθημερινή ρουτίνα. Έστω κι έτσι, όμως, τα παιδιά έχουν κάθε δικαίωμα στην ανεμελιά, στην πρωτοτυπία και την εφευρετικότητα, με σκέψεις, ιδέες, προτάσεις και λύσεις, που στα... μεγάλα μυαλά μπορεί να φαντάζουν από περίεργες, αστείες ή παράλογες μέχρι αδιάφορες και απαγορευτικές!

Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρή, μαζευόμασταν τα παιδιά της γειτονιάς για να δώσουμε παραστάσεις στο κοινό μας. Συγκεντρωνόμασταν στην άδεια αποθήκη της πιλοτής και κάναμε πρόβες -πολλές πρόβες-, μέχρι να έρθει η ημέρα που θα παρουσιάζαμε το τεράστιο κατόρθωμά μας να “ζωντανέψουμε” διαλόγους γραμμένους σε κόλλες χαρτί, που μίλαγαν για θησαυρούς, οικογενειακές κυριακάτικες στιγμές, ακόμα και κλασικά παραμύθια. Έτσι, όπως τα είχαμε μάθει και τα είχαμε αποτυπώσει εμείς οι μικροί στο δικό μας μυαλουδάκι.

Θυμάμαι ακόμα, που παίρναμε τεράστιες κούτες από το μίνι μάρκετ της γειτονιάς, τις κόβαμε στις πλευρές τους και μετά τις κολλούσαμε πάλι με ταινία, για να φτιάξουμε το δικό μας καταφύγιο. Ο καθένας μας έφερνε άχρηστα αντικείμενα από το σπίτι του, τα οποία τροποποιούσαμε έτσι, ώστε να αποδεικνύονται τελικά ιδιαίτερα χρήσιμα για εμάς. Εκεί παίζαμε επιτραπέζια, κάναμε κολάζ, λέγαμε φανταστικές ιστορίες, τραγουδούσαμε, φτιάχναμε κολιέ και βραχιόλια από χάντρες και πετονιά, βάφαμε πέτρες με μαρκαδόρους και νερομπογιές...

Αν μη τι άλλο, με τη σκέψη και τη θέλησή μας δημιουργούσαμε! Δημιουργούσαμε εικόνες, δημιουργούσαμε ρυθμούς και χορούς, δημιουργούσαμε ιδέες! Καταφέραμε να φτιάξουμε ένα δικό μας κόσμο, ακριβώς δίπλα στα σπίτια μας. Οι γονείς μας ήταν τόσο περήφανοι για εμάς, που ποτέ δε μας κατέκριναν και δε μας απαγόρεψαν να “πλάσουμε” δικές μας εικόνες, να πραγματοποιήσουμε παράλογες ιδέες και να φτιάχνουμε από το τίποτα... το κάτι, τα πάντα! Αρκεί, βέβαια, να κάναμε πρώτα τα μαθήματά μας. Απαράβατος κανόνας για όλα τα παιδιά, μικρά και μεγάλα!

Χαρακτηριστικά δημιουργικών ατόμων

Ο Κωνσταντίνος φτιάχνει συνέχεια εικόνες στο μυαλό του απ' όσα ακούει στο περιβάλλον του και θέλει να τις ζωγραφίζει στο μπλοκ ζωγραφικής του, αλλά και να φτιάχνει γι' αυτές δικές του ιστοριούλες. Η Αγγελική είναι πάντα περίεργη για όσα συμβαίνουν γύρω της και εκφράζει συνεχώς τις απορίες της. Ο Μάριος, με τη βοήθεια του πατέρα του, τροποποιεί συνεχώς άχρηστα αντικείμενα, για να διακοσμεί το δωμάτιο του. Φτιάχνει μολυβοθήκες από κονσερβοκούτια, μετατρέπει το παλιά του φορτηγάκια σε γλαστρούλες για το παράθυρο, κάνει κολάζ από παλιά περιοδικά και εφημερίδες για να διακοσμεί τον τοίχο.

Αυτά είναι μόνο κάποια από τα χαρακτηριστικά των δημιουργικών παιδιών. Έχουν γίνει πάρα πολλές μελέτες που δείχνουν, ότι τα δημιουργικά παιδιά -εκτός από τα παραπάνω- συνήθως παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις εικαστικές τέχνες
• παράγουν έργα που έχουν πρωτοτυπία, εκφραστικότητα, δημιουργικότητα
• δείχνουν ευαισθησία για ό,τι συμβαίνει γύρω τους και αντιλαμβάνονται περισσότερα πράγματα με περισσότερες λεπτομέρειες
• ζουν έντονα ό,τι γίνεται γύρω τους
• παράγουν νέες ιδέες και λύσεις
• προσαρμόζονται εύκολα σε νέες καταστάσεις, τις οποίες απολαμβάνουν
• δοκιμάζουν απροσδόκητα πράγματα
• εκφράζονται μέσα από τη ζωγραφική, τη μουσική, τη δραματοποίηση, τον πεζό λόγο και την ποίηση

Εδώ, αξίζει να αναφέρουμε επίσης, ότι όσον αφορά τη σχέση της δημιουργικότητας με τη νοημοσύνη, έρευνες έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει εξαιρετικά υψηλή θετική συνάφεια μεταξύ του δείκτη στις παραδοσιακές κλίμακες νοημοσύνης και της επίδοσης στις κλίμακες δημιουργικής σκέψης. Αυτό με απλά λόγια θα πει, ότι υπάρχουν παιδιά που έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης δεν είναι όμως δημιουργικά και αντίστοιχα πολλά δημιουργικά παιδιά δεν έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης και παρουσιάζουν χαμηλή επίδοση στα μαθήματα. Η δεύτερη αυτή περίπτωση είναι και εκείνη που... αδικείται, μιας και λόγω της χαμηλής τους σχολικής επίδοσης τα παιδιά αυτά βρίσκονται συνήθως στο περιθώριο, ενώ έχουν τόσες δυνατότητες να παράγουν ιδέες και έργο! 

Ενισχύστε τη δημιουργικότητα των παιδιών

Το ζητούμενο τόσο για εσάς όσο και για τα παιδιά σας δεν είναι μόνο η ικανότητα απόκτησης γνώσεων από εκείνα, αλλά και η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης. Εκεί που τα παιδιά απασχολούνται με δραστηριότητες “απαραίτητες” για το μέλλον τους, όταν αγχώνονται να αντεπεξέλθουν σε όσα απαιτεί η καθημερινότητά τους, κουράζονται ή γίνονται νευρικά, εσείς πρέπει να είστε σε θέση να κατανοήσετε τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, να υποστηρίξετε τα όνειρά τους, να τα ακούσετε προσεκτικά και να τους δώσετε την ευκαιρία να “ξεφύγουν”, να δημιουργήσουν, να πρωτοτυπήσουν, να ενθουσιαστούν.

• Φτιάξτε μια δημιουργική γωνιά στο δωμάτιό τους. Ένας μικρός χώρος μέσα στο δωμάτιο είναι αρκετός, για να νιώσει το παιδί σας ελεύθερο να αφεθεί, να παίξει και να δημιουργήσει. Βάλτε στο πάτωμα μεγάλες χρωματιστές μαξιλάρες ή ένα μικρό επιπλάκι για να κάθεται και αφήστε αρχικά το χώρο αυτό κενό, ώστε να τον εμπλουτίζει μόνο του με παιχνίδια, δικές του κατασκευές και ζωγραφικές δημιουργίες. Επίσης, μπορείτε να διακοσμήσετε τον τοίχο στη γωνιά αυτή με κάποια χαρούμενη τοιχογραφία που θα αποτελέσει το σκηνικό στο παιχνίδι του ή στις αγαπημένες του παιδικές ιστορίες που θα διαβάζετε μαζί. Στα καταστήματα παιχνιδιών θα βρείτε επίσης παιδικές σκηνές, που θα αποτελούν τον προσωπικό του χώρο, το δικό του καταφύγιο μέσα στο σπίτι, για να κάθεται μόνο ή με τους φίλους του. Και που ξέρετε... μπορεί να αφήσει και εσάς να περάσετε μέσα.
• Έχετε πάντα στο δωμάτιό τους αντικείμενα και υλικά, που θα τα βοηθούν να σκέφτονται, να εκφράζονται και να δημιουργούν. Μπλοκ ζωγραφικής, μαρκαδόροι, ξυλομπογιές, νερομπογιές, πλαστελίνη, βιβλία, παλιά υφάσματα, cd player, ατομικά ή ομαδικά επιτραπέζια παιχνίδια και ό,τι άλλο “υπηρετεί” τις δεξιότητες και τις επιθυμίες τους. Επίσης, κοχύλια, κουμπάκια και αποξηραμένοι καρποί θα αποδειχτούν χρήσιμα υλικά για τις ευφάνταστες δημιουργίες τους.
• Ακόμα και ένα προσωπικό ημερολόγιο, όπου το παιδί θα καταγράφει την καθημερινότητά του, τις δραστηριότητες, τις σκέψεις, τις ιδέες και τα συναισθήματά του, είναι ένας τρόπος να υποστηρίξει τη δημιουργική σκέψη και τις ικανότητές του.
• Διαβάζετε στα παιδιά παραμύθια και ιστορίες που εξάπτουν τη φαντασία τους, δημιουργούν εικόνες, χαρίζουν ιδέες και δίνουν το έναυσμα να σκεφτούν. Προτρέψτε τα να φανταστούν τη συνέχεια της ιστορίας, να δημιουργήσουν δικές τους παρόμοιες ιστορίες, να αποτυπώσουν σε ένα μπλοκ ζωγραφικής κάποιους από τους πρωταγωνιστές και τις εικόνες, έτσι όπως τις έχουν φανταστεί. Αναλάβετε ρόλους και επαναλάβετε τους διαλόγους, σα να ήσασταν εσείς οι πρωταγωνιστές.
• Καθιερώστε τον ελεύθερο χρόνο που θα βρίσκεστε όλοι στο σπίτι, να μαζεύεστε στο σαλόνι, να βάζετε μουσική και να χορεύετε, να τραγουδάτε, να διασκεδάζετε. Αφήστε τα παιδιά ελεύθερα να εκφραστούν μέσα από την κίνηση, το χορό, το τραγούδι.
• Πάρτε αντικείμενα που δε χρειάζεστε πια και προτείνετε να τα τροποποιήσουν με όποιον τρόπο φαντάζονται, για να δημιουργήσουν κάτι νέο, αλλά και να τους δώσουν νέα χρήση. Από παλιές κονσέρβες μπορούν να φτιάξουν υπέροχες μολυβοθήκες ή μουσικά κουτιά, μπορούν να αλλάξουν την όψη του αγαπημένου τους σκαμπό κολλώντας πάνω κομμάτια από παλιά περιοδικά, εφημερίδες ή ακόμα και δικές τους ζωγραφιές, με κεσεδάκια γιαουρτιού να φτάξουν μικρές γλαστρούλες για να φυτέψουν φακές, με παλιά υφάσματα και κάλτσες να δημιουργήσουν μαριονέτες, κ.λπ.
• Ζητήστε τη βοήθειά τους, όταν μαγειρεύετε. Η ενεργή συμμετοχή των παιδιών στην επιλογή των υλικών, στην προετοιμασία του φαγητού και στο μαγείρεμα θα τα ωθήσει να αντιμετωπίσουν τη μαγειρική ως ένα μέσο δημιουργίας, αλλά και να δουν τη διατροφή με μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Δώστε μαζί σχήματα -καρδούλες, αστεράκια, τρίγωνα, κ.ά.- στα ατομικά πιτσάκια, τα σαντουιτσάκια, τις πατατούλες, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα γλυκάκια. Χαρίστε στα παιδιά σας την ευκαιρία να παίξουν παιχνίδια ρόλων χρίζοντάς τα βοηθούς σεφ.
• Δώστε τους την ευκαιρία να φροντίσουν μαζί σας τον κήπο του σπιτιού. Τα παιδιά μέσα από την καλλιέργεια λουλουδιών και φυτών καταφέρνουν να προβάλλουν τις δεξιότητές τους, αλλά και τα συναισθήματά τους. Άλλωστε, η ενασχόληση με την κηπουρική είναι κι αυτή μια ευγενής τέχνη. Η κηπουρική θα δώσει την ευκαιρία στα παιδιά της πόλης να έρθουν σε επαφή με τη φύση, αφού θα συμμετέχουν ενεργά στο παιχνίδι της δημιουργίας. Είναι πολύ όμορφο το συναίσθημα που θα νιώσουν, όταν δουν πως ο βολβός που φύτεψαν έγινε κρεμμύδι ή όμορφο λουλούδι. Παράλληλα, μέσα από τη φροντίδα των φυτών θα αποκτήσουν γνώσεις για την ανάπτυξη και τον κύκλο της ζωής τους, θα μάθουν μεθόδους καλλιέργειας και θα κατανοήσουν τη σημασία και το ρόλο του καιρού, αλλά και των εντόμων ή των πουλιών σε όλη τη διαδικασία της ανάπτυξης του μικρού τους κήπου.
• Επισκεφτείτε Μουσεία και Χώρους Πολιτισμού και εγγράψτε τα παιδιά σας σε δημιουργικά εργαστήρια των παιδικών τους τμημάτων, στα οποία μέσα από δραστηριότητες και εκθέματα θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν, να παρατηρήσουν, να ερευνήσουν, να παίξουν και να κατανοήσουν τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν. Με ήχους, εικόνες, χρώματα, πυλό και άλλα υλικά και φυσικά πολλή φαντασία, θα παράγουν δικές του δημιουργίες!
• Χαρίστε τους φωτογραφικές μηχανές μιας χρήσεως και βγείτε βόλτα στην πόλη, στο πάρκο, στην εξοχή. Προτρέψτε τα να φωτογραφίσουν τη φύση, ό,τι τους αρέσει και ό,τι τους κάνει εντύπωση. Εμφανίστε το φιλμ και προτείνετε να φτιάξουν άλμπουμ, όπου θα αποτυπώσουν εκεί τη δική τους... ματιά.
• Δώστε τους κατάλληλο χώρο και προτείνετε ιδέες και θέματα, για να παρουσιάσουν μουσικές και θεατρικές παραστάσεις στο κοινό της γειτονιάς, έτσι όπως εκείνα τις έχουν φανταστεί και με τρόπο που εκείνα θέλουν να εκφραστούν. Ενθαρρύνετε τις προσπάθειές τους, βοηθήστε τα όποτε σας το ζητήσουν και χειροκροτήστε το αποτέλεσμα!
• Απευθύνετε ερωτήσεις στα παιδιά που θα προωθήσουν τη δημιουργική τους σκέψη. Ρωτήστε τα, με ποιον τρόπο θα άλλαζαν ορισμένα πράγματα για να τα κάνουν καλύτερα. Π.χ. τι θα έκαναν γλυκύτερο για να είναι πιο νόστιμο, ποια πράγματα θα προτιμούσαν να είναι μεγαλύτερα ή μικρότερα και γιατί. Επίσης, μπορείτε να τους ζητήσετε να σκεφτούν τις συνέπειες από την αλλαγή κάποιων καταστάσεων, ρωτώντας τα “Τι θα συνέβαινε αν...”. Π.χ. τι θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι δεν ένιωθαν τη ζέστη ή τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν δέντρα και φυτά στον πλανήτη, κ.λπ. Τέλος, μπορείτε να τους απευθύνετε ερωτήσεις που αφορούν “Με πόσους διαφορετικούς τρόπους...”, να αναφέρουν δηλαδή περισσότερες ασυνήθεις χρήσεις που μπορούν να έχουν κάποια κοινά, καθημερινά αντικείμενα. Ρωτήστε τα π.χ. με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα περιοδικό ή πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα κορδόνι, κ.λπ.

Χρήσιμες συμβουλές για τους γονείς

Κανόνας στη σχέση των γονιών με το παιδί τους είναι πάντα ο διαθέσιμος χρόνος που πρέπει να περνάνε μαζί. Όσο φορτωμένο και αν είναι το καθημερινό σας πρόγραμμα, πρέπει να βρίσκετε χρόνο για το παιδί σας, να συζητάτε μαζί, να το ακούτε, να παίζετε, να διασκεδάζετε.Υπάρχουν, βέβαια, κάποια εμπόδια -κοινωνικά και ατομικά-, που αποθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των παιδιών. Θα πρέπει, λοιπόν, να είστε σε θέση να δημιουργήσετε τις κατάλληλες συνθήκες και να βοηθήσετε τα παιδιά, ώστε να εξαλειφθούν τα εμπόδια αυτά και να δείτε το παιδί σας να αναπτύσσει δημιουργικές ικανότητες. Γι' αυτό: 

• Μην επικρίνετε συνεχώς τα παιδιά σας, μην υιοθετείτε αυταρχική συμπεριφορά, προωθήστε την ελευθερία της σκέψης και δείχνετε πάντα αγάπη και φροντίδα, ώστε να νιώθουν ασφάλεια κοντά σας.
• Μην επεμβαίνετε στις σκέψεις και στις δημιουργίες τους, επιβάλλοντας δικές σας ιδέες, γιατί έτσι τα αποθαρρύνετε.
• Βοηθήστε τα παιδιά να αποβάλλουν το άγχος του λάθους και το φόβο της αποτυχίας, να έχουν θάρρος και να παίρνουν πρωτοβουλίες, να εμπιστεύονται τον εαυτό τους και τις δυνάμεις τους και να μην επιδιώκουν μόνο το ασφαλές.
• Παρέχετε στα παιδιά το κατάλληλο περιβάλλον, που θα τους επιτρέπει να παίζουν και να ανακαλύπτουν, χωρίς υπερβολικούς και αυστηρούς περιορισμούς. Θα πρέπει να τα ενθαρρύνετε και να αποδέχεστε τις επιθυμίες τους, τη μοναδικότητα, την πρωτοτυπία, τον ενθουσιασμό τους, ακόμα και τα λάθη τους.
• Μην τα αγχώνετε. Ο χρόνος που πιέζει δεν είναι ο πιο κατάλληλος σύμμαχος στην ανάπτυξη και την έκφραση της δημιουργικότητας των παιδιών. Χρειάζονται χρόνο, χωρίς βιασύνη και πίεση, για να ανακαλύψουν, να σκεφτούν, να αποδώσουν σε αυτό που καταπιάνονται κάθε φορά.
• Μην τα φορτώνετε με καθημερινές υποχρεώσεις. Παρέχετε στα παιδιά σας ποικιλία ερεθισμάτων με εμπειρίες, ανθρώπους, εικόνες, τρόπους σκέψης. Επιτρέψτε τους να δουν με διαφορετικούς τρόπους ένα πρόβλημα και την επίλυσή του και να βιώσουν εμπειρίες που συμβαδίζουν με την ηλικία και τις ικανότητές τους.
• Να δίνετε περισσότερο έμφαση στη διαδικασία παρά στο αποτέλεσμα. Χαλαρώστε και απολαύστε μαζί με το παιδί σας τη διαδικασία με ό,τι ασχολείστε κάθε φορά. Το να τα κατευθύνετε συνεχώς προς ένα συγκεκριμένο και αναμενόμενο αποτέλεσμα, δε βοηθάει καθόλου την αυτοπεποίθηση, ούτε τον αυθορμητισμό τους, κάτι που αποτρέπει την ανάπτυξη δημιουργικής σκέψης.

Έλσα Αρκοπούλου
www.yeskid.gr