Λέσβος. Μικροί οικοπεριηγητές!

Το ουζάκι στο Πλωμάρι και η βουτιά στα Βατερά μπορεί να περιμένει, ο περσικός σκίουρος και η αλεπού όμως ποτέ! Αυτό το καλοκαίρι ταξιδεύουμε οικογενειακώς στη Λέσβο… Σαλπάρουμε για βορειοανατολικό Αιγαίο, με προορισμό το τρίτο σε μέγεθος ελληνικό νησί, εξοπλισμένοι με μεγεθυντικό φακό, σημειωματάριο και φωτογραφικές μηχανές, σαν τους Μικρούς Εξερευνητές σε θερινές ειδικές αποστολές. Οικοπεριηγητές εξ απαλών ονύχων, παρέα με τον μπαμπά και τη μαμά, ακολουθούμε τις δικές μας διαδρομές από τη μια ως την άλλη άκρη της Λέσβου, για να ανακαλύψουμε "τι κρύβεται στα μονοπάτια, στα απομακρυσμένα νησιά, στα ερημικά εκκλησάκια, στις κορυφογραμμές, στα ξεχασμένα υδραγωγεία και στις τόσες άλλες ομορφιές της νησιωτικής υπαίθρου".

Στην ιστοσελίδα www.walking-trails.net διαβάζουμε το σκεπτικό της εναλλακτικής αυτής οικο-περιήγησης στο νησί που σχεδιάστηκε και υλοποιείται από την Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΛ Α.Ε.).

Πριν ακόμα πατήσει το πόδι της στο νησί, η τεχνολογικά άπιαστη πιτσιρικαρία έχει κατακτήσει όλο το βασικό know how για τη φύση και τον πολιτισμό της Λέσβου, ενισχύοντας παράλληλα και την "πράσινη" συνείδησή της. Πώς; Χάρη στα οικο-παιχνίδια και τις εκπαιδευτικές ψηφιακές εφαρμογές που μπορούν να κατεβάσουν και να παίξουν τα παιδιά, κυρίως μαθητές του δημοτικού, στο tablet ή στο smartphone του γονιού.

Επιτραπέζιο παιχνίδι

Παίζουμε πορεία; Διαλέγουμε πιόνια, πάμε αφετηρία, ρίχνουμε το ζάρι και ξεκινάμε να προχωράμε στη Λέσβο, βήμα βήμα. Μικρούτσικοι και μεγαλύτεροι οικο-περιηγητές επί χάρτου ακολουθούμε τις εντολές και τις οδηγίες στο επιτραπέζιο παιχνίδι που σχεδίασαν οι άνθρωποι της Αναπτυξιακής Λέσβου, για να εξοικειώσουν τους επίδοξους πεζοπόρους με τα μυστικά της εξερεύνησης των μονοπατιών. Φρόντισες να πάρεις μαζί σου πυξίδα, προχώρησε 1 θέση - ξέχασες να πάρεις σφυρίχτρα για περίπτωση κινδύνου, χάνεις 1 γύρο. Επιδρομή κουνουπιών! Δεν πήρες εντομοαπωθητικό, πήγαινε 2 θέσεις πίσω… και πάει λέγοντας ως το τέρμα.

Ώρα για επιτόπια δράση

Επιλέγουμε με την παρέα μας ένα από τα 18 μονοπάτια του δικτύου περιήγησης που σχεδίασε η Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου και απλώνεται στην ενδοχώρα, τις ορεινές και αγροτικές διαδρομές, στα δάση, στους υδροβιότοπους, στα παραδοσιακά χωριά του νησιού. Διατρέχουμε καστανιώνες και ελαιώνες, περπατάμε στο πλακόστρωτο της "πατουμένης" στα βήματα της χάρης της Παναγιάς της Αγιάσου, εξερευνούμε το Απολιθωμένο Δάσος, δροσιζόμαστε με το θαλασσινό αεράκι που έρχεται από την Καλλονή, σκαρφαλώνουμε στο κάστρο του Μόλυβου κι ανταμώνουμε φλαμίνγκος σαν να κάνουν γιόγκα σε στάση λωτού…

Εννοείται πως δεν ξεκινάμε ποτέ για πεζοπορία χωρίς τη συνοδεία τουλάχιστον ενός ενήλικα και, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών της παρέας, χωριζόμαστε σε ομάδες για να φέρουμε με επιτυχία εις πέρας την αποστολή της εξερεύνησης του μονοπατιού. Η Ομάδα Έρευνας, για παράδειγμα, θα αναλάβει την καταγραφή των στοιχείων σχετικά με τη χλωρίδα, την πανίδα, τα πετρώματα και τα πολιτιστικά στοιχεία, που συνδέονται με το μονοπάτι. Αν υπάρχει διαθέσιμο κασετοφωνάκι, θα βοηθήσει στην καταγραφή, π.χ. του κελαηδίσματος ενός πουλιού μέσα στους κερασιώνες της Αγιάσου.

Η Ομάδα Φωτογραφίας, πάλι, θα αναλάβει να φωτογραφήσει τα φυτά και τα πετρώματα κατά την περιήγηση στο μονοπάτι και να αναζητήσει μετά σχετικές πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό στο διαδίκτυο.

Μονοπάτι Ασώματος - Αγ. Ανάργυροι

Επιλέγουμε ένα από τα ωραιότερα λιθόστρωτα μονοπάτια του νησιού, που ξεκινά έξω από το γραφικό χωριό Ασώματος, στη βορειοδυτική πλευρά του κόλπου της Γέρας. Το μονοπάτι κατηφορίζει ελικοειδώς σαν σερπαντίνα, οδηγώντας μας στο πλάτωμα μιας κοιλάδας με ωραίους λαχανόκηπους. Κατασκευάστηκε για να μπορούν οι κάτοικοι του χωριού να πηγαίνουν στα περιβόλια τους. Μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, όταν τα αυτοκίνητα που υπήρχαν στο νησί ήταν ελάχιστα, οι άνθρωποι μετακινούνταν με τα πόδια ή με τα ζώα τους, κυρίως άλογα, γαϊδούρια και μουλάρια. Λιθόστρωτα μονοπάτια ένωναν χωριά μεταξύ τους ή οδηγούσαν σε μύλους, λιοτρίβια, αλώνια, πατητήρια, ξωκλήσια και στάνες.

Διαβαίνοντας το μονοπάτι

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε καλό προσανατολισμό, όταν περπατάμε στη φύση για να μη χαθούμε ακόμα και μέσα σε έναν λαχανόκηπο με αγγουράκια και κολοκυθάκια. Το παρακάτω ποίημα είναι πολύ χρήσιμο για λιλιπούτειους, αλλά και κάμποσων Μαΐων εξερευνητές που έχουν ένα θεματάκι με τον προσανατολισμό: "Κοιτάζω την Ανατολή, πίσω μου είναι η Δύση, αριστερά μου ο Βοράς και δεξιά μου ο Νότος".

Συνοδοιπόρος μας στη διαδρομή ο κιτρινόμαυρος Ορέστης, μια κίτρινη ταμπέλα δηλαδή με μαύρο σκιτσάκι περιπατητή εξοπλισμένου με μπαστούνι και σακίδιο στην πλάτη. Στα μονοπάτια της Λέσβου η σήμανση αυτή φανερώνει την ύπαρξη μονοπατιού, ενώ ξύλινες πινακίδες και ενημερωτικά αναλόγια, διάσπαρτα σε διάφορα σημεία, καθοδηγούν τους περιπατητές και παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για το μονοπάτι.

Η χλωρίδα του μονοπατιού

Τι δέντρα, θάμνους και φυτά θα συναντήσουμε στη διαδρομή όπου θα κινηθούμε; Στο μονοπάτι που διαλέξαμε κυριαρχεί ο Πλάτανος ο Ανατολικός, εντυπωσιακός σε ύψος και χιλιόχρονος, με ιδιαίτερη προτίμηση στο τρεχούμενο νερό των ρεμάτων, των ποταμών και των πηγών. Λίγο - πολύ γνωστό αυτό, όμως εκείνο που δεν ξέραμε είναι ότι στην ελληνική μυθολογία ήταν ήρωας γένους θηλυκού, η Πλάτανος, η κόρη του Ποσειδώνα που από τον πατέρα της αγάπησε το νερό. Οι Αλωαδοί ήταν οι δυο γίγαντες αδελφοί της και, όταν τους έχασε, μεταμορφώθηκε στο δέντρο με τα μεγάλα φύλλα σε σχήμα παλάμης που όλοι γνωρίζουμε.

Τον νου μας, επίσης, για το πουρνάρι. Μπορεί το φύλλο αυτού του θάμνου να τσιμπάει τα τρυφερά δαχτυλάκια σαν αγκάθι, αλλά ο καρπός του, το βελανίδι, είναι πρώτης τάξεως λιχουδιά για τα αγριογούρουνα και πολύτιμος στον άνθρωπο. Στα ταμπακαριά (βυρσοδεψεία) της Λέσβου χρησιμοποιούσαν τα κύπελλα του βελανιδιού ως βαφική ύλη κι έπαιρναν από αυτά το καφέ και το μπεζ χρώμα.

Η πανίδα του μονοπατιού

Το παιχνίδι πατριδογνωσίας στη Λέσβο συνεχίζεται, καθώς, αν σταθούμε τυχεροί, θα ανταμώσουμε στα λημέρια τους ορισμένα από τα πλάσματα - μόνιμους θαμώνες του μονοπατιού. Παρατηρούμε προσεκτικά μήπως μέσα στις ξερολιθιές πετύχουμε τη γαλιά, όπως ονομάζουν στη Λέσβο τον περσικό σκίουρο με την γκρίζα ράχη και το καφεκόκκινο χρώμα στο πάνω μέρος της φουντωτής ουράς του.

Στο ποτάμι του μονοπατιού ίσως δούμε αρκετά καβούρια και ψαράκια του γλυκού νερού. Ώρα να στρέψουμε τη ματιά μας στις φυλλωσιές των δέντρων όπου φωλιάζουν διάφορα πουλιά σαν τα κοτσύφια, τις τσίχλες και τους κοκκινολαίμηδες. Θα κάνουμε ησυχία μήπως καταφέρουμε να αφουγκραστούμε τις μακρόσυρτες νότες και τις γλυκές τρίλιες της γαλαζοπαπαδίτσας. Το πολύχρωμο αυτό πουλάκι έχει εξαντρίκ λουκ στο φτέρωμά του με μια γαλάζια κορόνα στο λευκό κεφάλι του, ενώ είναι και άσος στα ακροβατικά: προκειμένου να βρει την τροφή του, κυρίως έντομα, μπορεί να κρέμεται ακόμα και ανάποδα από τα κλαδιά!

Επίσης, δεν πρέπει να τρομάξουμε αν ξαφνικά ακούσουμε τσιρίδες και φασαρία μέσα στις πρασινάδες. Μάλλον κάποιος σκαντζόχοιρος θορυβήθηκε από το πέρασμά μας κι έβαλε τις φωνές, ενοχλημένος γιατί διακόψαμε το θεάρεστο έργο του ως… κηπουρού - ζουζουνοεξολοθρευτή: ένας σκαντζόχοιρος μοναχός δηλαδή μπορεί να κρατήσει έναν μέσου μεγέθους κήπο καθαρό από παράσιτα τρώγοντας μέχρι και διακόσια γραμμάρια εντόμων κάθε βράδυ!

Ζέφη Κληρονόμου
www.talcmag.gr