Διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων

Ο Λευτέρης είναι 10 ετών και έχει ελάχιστους φίλους. Οι γονείς του ενημερώθηκαν από το σχολείο ότι ο Λευτέρης ενοχλεί και πειράζει τα άλλα παιδιά και πολλές φορές γίνεται επιθετικός. Αντίστοιχα, οι συμμαθητές του τον κοροϊδεύουν και τον απορρίπτουν.

Στο σπίτι οι γονείς του Λευτέρης έχουν παρατηρήσει παρόμοιες συμπεριφορές με τα παιδιά της γειτονιάς και με τη μικρότερη αδερφή του. Ο Λευτέρης τους ενοχλεί και εκείνοι με τη σειρά του δεν τον θέλουν στην παρέα τους. Αν και ο Λευτέρης πηγαίνει πολύ συχνά να παίξει με άλλα παιδιά, και στην αρχή τα πάει καλά, συνήθως γυρίζει στο σπίτι κλαίγοντας και παραπονιέται ότι κανείς δεν τον συμπαθεί.

Η περίπτωση του Λευτέρη δεν είναι μοναδική. Πολλά παιδιά που έχουν δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις απλά δεν ξέρουν πώς να φερθούν σε τέτοιες περιπτώσεις. Συνήθως εκφράζουν αρνητικές κοινωνικές συμπεριφορές, π.χ. χτυπάνε, διακόπτουν, ενοχλούν, και πολύ λίγες θετικές κοινωνικές συμπεριφορές, π.χ. οπτική επαφή, έκφραση συναισθημάτων, συνεργασία. Για να αναπτύξουν φιλίες, πρέπει να μειώσουν τις αρνητικές συμπεριφορές και να αυξήσουν τις θετικές. Τα παιδιά γενικά αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Αν κάποιο παιδί υστερεί, υπάρχουν τρόποι να του διδάξουμε τις κατάλληλες κοινωνικές συμπεριφορές.

1ο βήμα: Αποφασίζουμε ποιες συμπεριφορές πρέπει να αλλάξουν και ξεκινάμε με αυτή που το παιδί χρησιμοποιεί πιο συχνά ή πιο έντονα.

Παραδείγματα αρνητικών κοινωνικών συμπεριφορών

• επιθετικότητα
• έντονη γκρίνια
• αρπάζει από τους άλλους παιχνίδια, μολύβια, κ.λπ.
• αρχηγικές τάσεις
• κακή οπτική επαφή
• ενοχλεί
• αποτραβιέται και απομονώνεται
• δεν ακολουθεί κανόνες στα παιχνίδια
• παρασύρεται εύκολα από τα άλλα παιδιά
• τσακώνεται
• κοροϊδεύει
• μιλά πολύ και δεν αφήνει τους άλλους να μιλήσουν
• δεν παίζει δίκαια
• είναι παθητικό

Παραδείγματα θετικών κοινωνικών συμπεριφορών

• περιμένει τη σειρά του
• μοιράζεται
• συνεργάζεται
• κάνει διάλογο
• ζητά συγγνώμη
• παίρνει πρωτοβουλίες
• αρνείται την κακή επιρροή των άλλων
• βοηθά
• ενδιαφέρεται για το τι θέλουν/χρειάζονται οι άλλοι

2ο βήμα: Συνεργαζόμαστε με το παιδί για να το βοηθήσουμε να καταλάβει τη δυσκολία του και για να επιλέξουμε θετική συμπεριφορά. Δεν κρίνουμε το παιδί, του εξηγούμε ότι θέλουμε να βοηθήσουμε. Λέμε ότι έχουμε ένα σχέδιο για το πώς θα τα πηγαίνει καλύτερα με τα άλλα παιδιά και και ότι θα θέλαμε να δουλέψουμε μαζί για να το υλοποιήσουμε. Δεν έχει κανένα νόημα να δουλέψουμε τις κοινωνικές συμπεριφορές χωρίς τη συνεργασία του παιδιού. Δεν επιβάλουμε στο παιδί καινούριες συμπεριφορές. Είναι αντιπαραγωγικό να προσπαθούμε να του διδάξουμε να συνεργάζεται με τους άλλους, αλλά εμείς να μη συνεργαζόμαστε μαζί του.

3ο βήμα: Διδάσκουμε στο παιδί τις καινούριες συμπεριφορές. Πρώτα εξηγούμε και περιγράφουμε. Μετά γινόμαστε εμείς μοντέλα και δείχνουμε στο παιδί την αποδεκτή συμπεριφορά. Βεβαιωνόμαστε ότι το παιδί έχει καταλάβει, πριν προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα.

4ο βήμα: Ενθαρρύνουμε, υπενθυμίζουμε και επιβραβεύουμε την επιθυμητή κοινωνική συμπεριφορά σε πραγματικές κοινωνικές συνθήκες.

Τέλος, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οπτικά βοηθήματα (π.χ. πινακάκια με αστεράκια) στα οποία το παιδί θα βλέπει την πρόοδό του. Είναι, όμως, πολύ σημαντικό να τονίζουμε τα πραγματικά θετικά αποτελέσματα της προσπάθειάς του, που δεν είναι άλλα από την καλυτέρευση των κοινωνικών του σχέσεων (π.χ. "είδες τι ωραία που έπαιξες με το φίλο σου; όταν μοιράζεσαι τα παιχνίδια σου περνάτε θαυμάσια και ο φίλος σου θα θέλει να ξαναπαίξετε μαζί").

Φανή Λούγκλου, Κλινική Παιδοψυχολόγος, ΜΑ
Ατσική, Λήμνος. Τηλ.: 22540 31135, 6973 401177
fanilougklou@hotmail.com
trelamenoigoneisanisixapaidia.blogspot.gr