“Μόνος μου θα το κάνω!”: Πώς τα βοηθάμε να αυτονομηθούν;

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τα παιδιά μας να επιμένουν να κάνουν μόνα τους αυτό που μπορούν στον δικό τους χρόνο και ρυθμό; Πόσο είμαστε “πρόθυμοι” να ακολουθήσουμε την πορεία τους; Εξελικτικά, η πορεία προς την αυτονομία και την ανεξαρτησία, αρχίζει να καλλιεργείται από τη νηπιακή ηλικία. Μέχρι τότε, ο κύριος στόχος μας είναι το χτίσιμο και η εδραίωση του ασφαλούς συναισθηματικού δεσμού, ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να νιώθουν τους γονείς τους ως μία ασφαλή βάση γεμάτη άνευ όρων αποδοχή και ενσυναίσθηση, όπου μπορούν να στρέφονται σε κάθε δύσκολη κατάσταση της ζωής τους.

Η ανεξαρτησία δεν είναι κάτι που τα παιδιά μπορούν να κερδίσουν μόνα τους. Δεν έχουν ούτε την εμπειρία, ούτε τη διορατικότητα, ούτε τις ικανότητες που χρειάζονται για να αναπτύξουν αυτονομία, χωρίς τη βοήθεια και την ενθάρρυνση των γονιών. Η ανεξαρτησία είναι ένα πολύτιμο δώρο που μπορούν να δώσουν οι γονείς στα παιδιά τους, το οποίο θα κρατήσουν για όλη τους τη ζωή.

Τι από όσα κληρονομήσαμε από τις προηγούμενες γενιές δεν βοηθάει τα παιδιά μας να αυτονομηθούν; Αρχικά, στη βρεφική ηλικία, όταν δεν ικανοποιούμε όσο πιο άμεσα και πιο έγκαιρα γίνεται τις ανάγκες τους για προστασία, αγκαλιά, παιχνίδι, κοντινότητα, με τον φόβο μήπως "κακομάθουν" ή μήπως "μάθουν στα χέρια" ή τα αφήνουμε να κλαίνε για να "μάθουν να κοιμούνται". Αργότερα ως νήπια όταν δεν αποδεχόμαστε τα αρνητικά τους συναισθήματα (π.χ. μια έκρηξη θυμού). Επιπλέον, όταν προσπαθούμε να βάλουμε αυστηρά όρια χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το αναπτυξιακό τους στάδιο ή όταν έχουμε προσδοκίες και υπερβολικές απαιτήσεις από τα παιδιά μας.

Η ενθάρρυνση της πορείας προς την αυτονομία ξεκινά από τη νηπιακή ηλικία. Οι γονείς είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να κάνουν επιλογές. Στην αρχή ξεκινάμε με το να δίνουμε δύο μόνο εναλλακτικές, καθώς τα παιδιά μπορεί να νιώσουν σύγχυση με την πληθώρα επιλογών. Είναι σημαντικό επίσης, να εμπλέκονται στην ρουτίνα τους (π.χ. τι ρούχα θα φορέσουν, που θέλουν να πάνε βόλτα, αν θέλουν και πόσο θέλουν να φάνε, αν θέλουν ή όχι αγκαλιά, κ.λπ.). Σεβόμαστε και ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να κάνουν πράγματα μόνα τους (π.χ. να φάνε, να ντυθούν), ενώ ενθαρρύνουμε και τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις μας, ρωτάμε την άποψή τους και καλλιεργούμε την κριτική τους σκέψη.

Πώς οι δικοί μας φόβοι μπορούν να μπουν εμπόδιο στην αυτονομία τους; Όταν τα παιδιά μας δείχνουν σημάδια ότι μπορούν να καταφέρουν κάποια πράγματα μόνα τους και εμείς συνεχίζουμε ό,τι κάναμε πριν χωρίς να συμβαδίζουμε με τον δικό τους ρυθμό ανάπτυξης. 

Όταν προσπαθούμε να επιβάλλουμε τις δικές μας ανάγκες, χωρίς να αφουγκραζόμαστε τις δικές τους. Ακόμα, πολλές φορές συνεχίζουμε να εμμένουμε σε έναν τρόπο σκέψης: "Εσύ είσαι μικρός δεν ξέρεις!", ή να είμαστε υπερπροστατευτικοί με αποτέλεσμα να μεταφέρουμε τις δικές μας φοβίες στα παιδιά μας.

Συνεπώς, αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να διευκολύνουμε την πορεία τους προς την αυτονομία είναι να ικανοποιούμε σε οποιαδήποτε ηλικία έγκαιρα και όσο πιο άμεσα γίνεται τις ψυχικές ανάγκες των παιδιών μας. Να σεβόμαστε τους ρυθμούς τους, χωρίς να τα συγκρίνουμε με ΚΑΝΕΝΑ άλλο παιδάκι. Να έχουμε τα αυτιά μας ανοιχτά (κυριολεκτικά και μεταφορικά), ώστε να νιώθουν ότι μπορούν να ακουστούν και ότι θα τα αντιμετωπίσουμε με αποδοχή και ενσυναίσθηση και χωρίς κριτική. Τέλος, να αντιμετωπίσουμε τους δικούς μας φόβους και ανασφάλειες, που παρεμβάλλονται και εμποδίζουν τα παιδιά μας στη δική τους πορεία αυτονόμησης.

Μαρίνα Κρητικού, Ψυχολόγος Υγείας - Συστημική - Οικογενειακή Σύμβουλος
kritikou-healthpsy.gr