Συμβουλές για θέματα πειθαρχίας. Πότε η τιμωρία είναι αποτελεσματική;

Αν θέλουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποβάλλουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές και να μάθουν κάτι περισσότερο κατάλληλο στη θέση τους, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο τα αμείβουμε (ενισχύουμε) ή δεν τα αμείβουμε για τις πράξεις τους. Για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα, οι ενισχυτές όπως οι περιποιήσεις, οι αγαπημένες δραστηριότητες, ο έπαινος και η ενθάρρυνση πρέπει να ακολουθούν αμέσως μετά την επίδειξη της επιθυμητής συμπεριφοράς του παιδιού.

Με την ανταμοιβή δεν αναφερόμαστε απαραίτητα σε υλικά αντικείμενα ή όταν χρησιμοποιούμε τιμωρία δεν αναφερόμαστε στη σκληρή επώδυνη σωματική τιμωρία. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να δουν ότι ορισμένες συμπεριφορές προκαλούν επιθυμητές συνέπειες όπως έπαινο, αποδοχή, εκτίμηση, δώρα, αλλά και προνόμια στην κοινωνική ζωή, ενώ άλλες μορφές συμπεριφοράς όχι.

Τα παιδιά μαθαίνουν ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής τους συμπεριφοράς μιμούμενα τους άλλους. Μαθαίνουν μέσα από παρατηρήσεις των σημαντικών προσώπων στο περιβάλλον τους, αντιγράφουν αυτά που εκείνοι κάνουν και λένε.

Για να διδάξετε σε ένα παιδί καινούργιους τρόπους συμπεριφοράς δώστε του την ευκαιρία να παρατηρήσει κάποιο πρόσωπο που εκτελεί τις επιθυμητές συμπεριφορές.

Αν διασφαλίσετε (μέσα σε ασφαλή όρια) ότι το παιδί θα μπορεί να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του, τότε θα έχετε έναν αποτελεσματικό τρόπο αλλαγής συμπεριφοράς.
Αν ένα παιδί μεταχειρίζεται με άγριο τρόπο κάτι που του ανήκει (π.χ. σπάει το αγαπημένο του παιχνίδι), τότε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να μάθει να είναι προσεκτικό, αφού πρέπει να μείνει χωρίς αυτό.

Όταν όμως αντικαθιστάτε αμέσως το παιχνίδι, το παιδί είναι πιθανό να συνεχίσει να είναι καταστροφικό. Όσον αφορά την τιμωρία, αυτή είναι αποτελεσματική όταν επιβάλλεται λίγο πριν ή αμέσως μετά την έναρξη της κακής συμπεριφοράς, ώστε το παιδί να ξέρει για ποια συμπεριφορά τιμωρείται. Μην ξεχνάτε να συνοδεύετε την τιμωρία με ένα "μη", "σταμάτα", ώστε οι λέξεις αυτές να χρησιμεύουν σαν σήματα (σινιάλα), όταν αργότερα σταματήσει η τιμωρία.

Τέλος, όταν τιμωρείτε ένα παιδί φροντίστε να το κάνετε με ουδέτερο τρόπο χωρίς θυμό, οργή και απειλές. Όσο πιο αμέτοχοι συναισθηματικά είστε, τόσο το καλύτερο και αυτό γιατί το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι τιμωρείται γιατί η πράξη που έκανε είναι ανάρμοστη και όχι γιατί εσείς απλά θυμώσατε μαζί του.

Άννα Μακρίδου, Ψυχολόγος
Email.annamakr@hotmail.com