Και αν δεν πάει στον παιδικό σταθμό;

Δεν πηγαίνει στον παιδικό σταθμό; Τότε δεν είναι μόνο οι γνώσεις που θα χρειαστεί να μάθετε στο παιδί σας, αλλά και πολύτιμες κοινωνικές δεξιότητες.

Όσο καλές και αν είναι οι προθέσεις σας, το πιθανότερο είναι ότι θα έρθετε αντιμέτωπη με την έκπληξη των άλλων για την απόφαση να κρατήσετε το μικρό σας στο σπίτι. "Μα γιατί δεν πάει παιδικό σταθμό;" θα ακούσετε να σας λένε. Και η αίσθηση ότι το παιδί σας χάνει πολλά πιθανόν να σας κατακλύσει. Υπάρχουν, όμως, πολλοί λόγοι που δικαιολογούν την απόφασή σας το μικρό σας να μην πάει στον παιδικό σταθμό. Είτε γιατί προτιμήσατε τη λύση της μπέιμπι σίτερ, είτε γιατί υπάρχει μωρό στο σπίτι, οπότε θέλετε να αποφύγετε τα διπλά έξοδα, είτε γιατί το σύστησε ο παιδίατρος λόγω προβλημάτων υγείας του παιδιού ή -πολύ απλά- γιατί δεν εργάζεστε και θέλετε να αφοσιωθείτε εξ ολοκλήρου στην ανατροφή του παιδιού τα πρώτα χρόνια της ζωής του. 

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι περισσότεροι ειδικοί πλέον συστήνουν τον παιδικό σταθμό για μετά τα τρία, κυρίως γιατί θεωρούν δεδομένο το όφελος για το παιδί. Γνώσεις, κοινωνικές δεξιότητες, λόγος, αυτονομία είναι μόνο μερικοί από τους τομείς που ενισχύονται. Αν, ωστόσο, το παιδί μείνει σπίτι, καλό θα ήταν να αναλάβετε ενεργό ρόλο, ώστε να καλύψετε επαρκώς τα κενά πριν ξεκινήσει το νηπιαγωγείο, αρκεί φυσικά αυτό να μη γίνεται με τρόπο πιεστικό. 

Αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι...

• Να προετοιμάσετε το περιβάλλον μέσα στο σπίτι, έτσι ώστε το παιδί να ανακαλύπτει τη γνώση.
• Να φροντίσετε ώστε με ερωτήσεις και χειρισμούς να ανακαλύπτει μόνο του την απάντηση.
• Να ξεκινάτε πάντα από τα απλά και, αφού τα εμπεδώσει καλά, να προχωράτε στα πιο σύνθετα. 
• Όλα αυτά να γίνονται χαλαρά και όχι με σκοπό οπωσδήποτε το παιδί να μάθει. Και τα μισά από όσα ακολουθούν να μάθει, θα πρέπει να είστε ευχαριστημένη!

1. Κοινωνικοποίηση

Η γρήγορη κοινωνικοποίηση είναι ίσως το σημαντικότερο πλεονέκτημα για τα παιδιά που πηγαίνουν παιδικό σταθμό. Το παιδί δεν είναι εύκολο να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες μέσα στο σπίτι. Ακόμα κι αν έρχεται σε συχνή επαφή με τρίτα πρόσωπα, π.χ. παππούς, γιαγιά, θείος, θεία, νονά, είναι εντελώς διαφορετικό να έρχεται σε επαφή με παιδάκια της ηλικίας του. Ο κόσμος των ενηλίκων δεν έχει τόσες προκλήσεις όσες ο κόσμος των παιδιών. Οι ενήλικοι, εξάλλου, κατά κανόνα προσαρμόζονται στις ανάγκες του παιδιού. Για αυτό, αν το παιδάκι σας δεν πάει παιδικό σταθμό καλό θα ήταν....

• Να παίρνετε μαζί σας το παιδί όσο πιο συχνά μπορείτε στις επισκέψεις σε φίλους και σε γιορτές.
• Να παίρνετε -εσείς ή ο μπαμπάς- μαζί το παιδί στις καθημερινές δουλειές έξω από το σπίτι, π.χ. σούπερ μάρκετ, φούρνος, ψώνια, κ.λπ.
• Φροντίστε να έρχεται σε συχνή επαφή με άλλα παιδιά, π.χ. με το παιδάκι του γείτονα, τα παιδιά των φίλων σας, τα ξαδερφάκια του.
• Σχηματίστε μια μικρή ομάδα για παιχνίδι. Ξεκινήστε με ένα συνομήλικο παιδάκι, με το οποίο θα συναντιέται συχνά το μικρό σας για να παίζει. Σταδιακά, μπορείτε να διευρύνετε την ομάδα με ένα δύο παιδιά ακόμη.
• Να μην έρχεται σε επαφή μόνο με συνομήλικα παιδάκια ή του ίδιου φύλου. Το παιδί μπορεί να βγει ιδιαίτερα κερδισμένο και από την επαφή με μεγαλύτερα παιδιά ανεξάρτητα από το φύλο τους.
• Να έρχεται σε επαφή με άλλα παιδάκια πότε στο χώρο το δικό σας, πότε στο χώρο των άλλων και πότε σε ουδέτερους χώρους, π.χ. σε παιδότοπο ή παιδική χαρά.
• Φροντίστε να βγαίνετε συχνά έξω από το σπίτι, έτσι ώστε να εξασφαλίζετε τα ερεθίσμτα και την κοινωνική γνώση που έχει ανάγκη το παιδί για να διευρύνει τους ορίζοντες του.

2. Μαθήματα αυτονομίας

Το παιδί χρειάζεται να κατακτήσει σταδιακά τις δεξιότητες, που εξασφαλίζουν αυτονομία και, ειδικότερα, αυτοεξυπηρέτηση. Ενθαρρύνετέ το να γνωρίζει ήδη πριν πάει στο νηπιαγωγείο:

• Να τρώει μόνο του, ακόμα κι αν λερώνεται.
• Να φοράει και να βγάζει μόνο του τα περισσότερα ρούχα.
• Να βάζει και να βγάζει τα παπούτσια του (χωρίς κορδόνια).
• Να πλένει το πρόσωπο, τα χέρια και τα δόντια του (ακόμα κι αν δεν τα πάει καλά).
• Να χρησιμοποιεί την τουαλέτα.
• Να ξέρει που είναι συγκεκριμένα αντικείμενα χωρίς να τα ζητά διαρκώς από τους άλλους.
• Να μαζεύει τα παιχνίδια και τα πράγματα του (ακόμα κι αν δεν τα βάζει πάντα στη σωστή θέση).
• Να περιμένει τη σειρά του.

3. Αισθητική καλλιέργεια

Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας η ζωγραφική δεν είναι απλώς μια ευχάριστη ενασχόληση, αλλά και μέσο μάθησης. Για αυτό η ζωγραφική είναι μια από τις βασικές δραστηριότητες στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να θυμάστε ότι...

• Στην αρχή το παιδί έχει απλώς ανάγκη να πειραματιστεί με τα διάφορα υλικά.
• Όσο πιο μικρό είναι, τόσο πιο μεγάλη χρειάζεται να είναι η επιφάνεια έκφρασης (χαρτί, χαρτόνι, πίνακας).
• Ξεκινήστε με δακτυλομπογιές.
• Καλή επιλογή είναι και οι κηρομπογιές, γιατί ενθαρρύνουν τη λεπτή κινητικότητα.
• Αφήστε το να πειραματιστεί με τα χρώματα όπως εκείνο θέλει χωρίς να το πιέζετε να ζωγραφίσει κάτι.
• Ζωγραφίστε μαζί του κάνοντας απλά σχέδια, όπως για παράδειγμα κύκλους, καθώς είναι πιθανό κάποια στιγμή να σας μιμηθεί.
• Δοκιμάστε να παίξετε με πλαστελίνες ή ζυμάρι.
• Αφήστε για μετά τα τρία το κόψιμο με το ειδικό για χαρτοκοπτική ψαλίδι και αποφύγετε τελείως κατασκευές με κόλλα (είναι μικρό για να τα καταφέρει).
• Να θυμάστε ότι η ικανότητα συγκέντρωσης είναι ακόμα μικρή και το μικρούλι θα τα παρατάει γρήγορα.

Νοητική ανάπτυξη και παιδικό σχέδιο
Η πορεία, πάντως, των σχεδίων του είναι σχεδόν παράλληλη με αυτή της νοητικής του ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα:

• Γύρω στα δύο χρόνια περνά από τη φάση του μουτζουρώματος στις κυκλικές γραμμές.
• Στα δυόμισι με τρία μπορεί να ζωγραφίσει το πρώτο σύμβολο, συνήθως έναν κύκλο που αργότερα θα γίνει το πρόσωπο.
• Μετά τα τρία στον κύκλο θα βάλει τελείες και γραμμούλες (μάτια, στόμα, με τελευταία σε σειρά εμφάνισης τη μύτη).
• Στη συνέχεια θα κάνει την πρώτη απόπειρα να ζωγραφίσει μια μορφή: το κεφαλόποδο! Δηλαδή ένα κεφάλι, από το οποίο ξεκινούν δύο κάθετες γραμμές στα πλάγια για χέρια.
• Μετά εμφανίζονται τα μαλλιά, συνήθως σαν ακτίνες ή μουτζούρα πάνω στο κεφάλι.
• Μια ακόμα αγαπημένη ζωγραφιά σε αυτή την ηλικία είναι ο ήλιος, ενώ βαθμιαία διευρύνεται το θεματολόγιο, καθώς τον κύκλο συμπληρώνει το τετράγωνο και άλλα σχήματα.

4. Καλλιέργεια του λόγου

Η άσκηση και η συνεχής βελτίωση του λόγου είναι ένα από τα σημαντικά προνόμια των παιδιών που πηγαίνουν παιδικό σταθμό, ακριβώς γιατί η συναναστροφή με συνομήλικα παιδάκια τα προκαλεί να επικοινωνήσουν αποδοτικά. Στον παιδικό αναγκάζεται να μιλήσει καθαρά για να το καταλάβουν τα άλλα παιδάκια, πράγμα που μπορεί να μην συμβαίνει στο σπίτι, καθώς ο κανόνας λέει ότι τα μέλη της οικογένειας συνήθως εξοικειώνονται με τον τρόπο που μιλάει το παιδί. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι, αν το παιδί λέει κάποιες λέξεις λάθος, εσείς πρέπει (χωρίς να το διορθώνετε) να τις επαναλαμβάνετε σωστά αποφεύγοντας να καθιερώσετε έναν κώδικα που μόνο εσείς και το παιδί θα καταλαβαίνετε. Το παιδί που μένει στο σπίτι δεν χρειάζεται μόνο να αυξάνει το λεξιλόγιό του. Χρειάζεται να μαθαίνει να ακούει τους άλλους, αλλά και να αναπτύσσει τη διάθεση και την ικανότητα για διάλογο. Για να τα καταφέρει, είναι σημαντικό να υπάρχει μεταξύ σας επικοινωνία, ακόμα και κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.

Ακρόαση

• Να μάθει να ακούει παραμύθια ή μικρές ιστορίες.
• Να μάθει να παρατηρεί μαζί σας εικόνες και να απαντά όταν το ρωτάτε τι βλέπει.
• Όταν τραγουδάτε εσείς ή ακούει από CD παιδικά τραγούδια, να προσέχει με σκοπό να τα μάθει.
• Δώστε έκταση στο λόγο σας, πχ να το φορτηγό σου. Είναι δίπλα στην κίτρινη μπάλα.

Ομιλία

• Ενθαρρύνετε την αναδιήγηση, να περιγράφει δηλαδή το παιδί γεγονότα και εντυπώσεις.
• Επειδή ρωτάει συχνά "γιατί", εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία για να παρατείνετε την συζήτηση.
• Κάντε του κι εσείς συχνά ερωτήσεις, ακόμα κι αν ξέρει καλά την απάντηση.
• Επιδιώκετε να μεταφέρει απλά μηνύματα στους άλλους.

Προανάγνωση
Να μάθει να αναγνωρίζει:

• Λογότυπα σε επιγραφες, όπως π.χ. το όνομα του σούπερ μάρκετ που συνήθως ψωνίζετε ή μεγάλων καταστημάτων με παιχνίδια.
• Λέξεις πάνω σε συγκεκριμένα προϊόντα, πχ το γάλα που πίνει ή τα δημητριακά του.
• Το όνομα του που έχετε σχηματίσει με γράμματα στην πόρτα του δωματίου του.

5. Μαθηματική σκέψη

Ίσως δεν το υποψιάζεστε, όμως κάποιες βασικές γνώσεις συνδέονται με τη μαθηματική σκέψη και εισάγουν το μικρό στις προμαθηματικές διαδικασίες. Ορίστε πως να ξεκινήσετε:

Χώρος: Προσδιορισμός της θέσης των αντικειμένων σε σχέση με ένα σταθερό σημείο αναφοράς.
Τι πρέπει να μάθει: Πάνω-κάτω, μπροστά από-πίσω από, δίπλα σε, μέσα από-έξω από.
Δραστηριότητα: Πάρτε δύο σχοινιά και βάλτε τα παράλληλα το ένα με το άλλο. Πείτε στο παιδί ότι αυτό είναι ένα ποταμάκι. Πάρτε στη συνέχεια μια κούκλα και παίξτε τοποθετώντας τη σε διαφορετικές θέσεις.

Χρόνος: Να θυμάστε ότι το παιδί είναι ακόμα μικρό για να συλλάβει την έννοια του χρόνου. Για αυτό ξεκινήστε από τα βασικά.
Τι πρέπει να μάθει: Τώρα, πρωί, βράδυ, χθες, σήμερα, αύριο.
Δραστηριότητα: Συνδέστε το χρόνο με σημεία αναφοράς μέσα στο ημερήσιο πρόγραμμα. Π.χ. είναι πρωί, θα πιούμε πορτοκαλάδα. Είναι βράδυ, ώρα για μπάνιο.

Μεγέθη: Κάντε συγκρίσεις μεγεθών δίνοντας έμφαση στα αντίθετα.
Τι πρέπει να μάθει: Μεγάλο-μικρό, χοντρό-λεπτό, ψηλό-κοντό, πολύ-λίγο.
Δραστηριότητα: Ξεκινήστε με τη σύγκριση δύο αντικειμένων που είναι ίδια, αλλά διαφέρουν σε κάτι, π.χ. μεγάλο κουτάλι-μικρό κουταλάκι.

Ομαδοποιήσεις: Σχήματα, χρώματα, ζώα και κατηγοριοποιήσεις ανάλογα με το είδος ή τη χρησιμότητα των αντικειμένων.
Τι πρέπει να μάθει: Τρίγωνο, τετράγωνο, κύκλος, κόκκινο, κίτρινο, μπλε (ξεκινήστε με τα τρία βασικά χρώματα και σταδιακά προσθέστε κι άλλα), μέρη του σώματος, ζώα του αγρού, του δάσους, της ζούγκλας, φρούτα, λαχανικά, τρόφιμα, αξεσουάρ, ρούχα, κουζινικά.
Δραστηριότητα: Ξεκινήστε με το συμμάζεμα των παιχνιδιών, αφού εφοδιαστείτε με πολλά κουτιά ταξινόμησης. Στην αρχή κάντε μια απόπειρα να ξεχωρίσει, για παράδειγμα, τα ζωάκια από τα τουβλάκια. Αργότερα μπορείτε να ξεχωρίζετε τα κόκκινα τουβλάκια από τα μπλε.

Βλέπω το 1,2,3: Να θυμάστε ότι έχει τόση σημασία να μάθει να μετρά, όσο να μπορεί να αναγνωρίσει πόσα είναι τα αντικείμενα που βλέπει μπροστά του.
Τι πρέπει να μάθει: Κάντε εσείς την αρχή δίνοντας έμφαση στο "δύο". "Βλέπω δύο ποτήρια πάνω στο τραπέζι". Όταν το παιδί εμπεδώσει οπτικά πολύ καλά το "δύο" και μπορεί να το αναγνωρίζει, τότε προχωρήστε στο "τρία".
Δραστηριότητα: Βάλτε ένα αυτοκινητάκι πάνω στο τραπέζι και μετά προσθέστε άλλο ένα ρωτώντας το παιδί πόσα είναι. Παίξτε προσθέτοντας και αφαιρώντας χωρίς όμως να ξεπερνάτε τα τρία τεμάχια.

Το παιδί μου κι εγώ