Αφήστε τα παιδιά να παίρνουν ρίσκα!

Ζούμε σε έναν κόσμο με ολοένα αυξανόμενους περιορισμούς για την ασφάλεια των παιδιών. "Μη αυτό...", "όχι εκεί", "είναι επικίνδυνο", "πρόσεξε θα πέσεις…!" Αυτό, όμως, τα κάνει ασφαλή; Ή μήπως έτσι στερούνται πολύτιμες ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με τον κόσμο γύρω τους; Μήπως δεν τα έχουμε ικανά; Πού πήγε η εμπιστοσύνη μας προς εκείνα; Πρόκειται μήπως για μια γενιά χωρίς ένστικτο αυτοσυντήρησης; Όχι φυσικά! Μα, τότε γιατί τους στερούμε το δικαίωμα να δοκιμάσουν τους εαυτούς τους και να εξερευνήσουν τα όριά τους;

Όλοι θυμόμαστε τους φοιτητές που έχασαν τη ζωή τους από ασφυξία, επειδή τοποθέτησαν μέσα στο δωμάτιο ένα αναμμένο μαγκάλι.. Όλοι τότε έμειναν άναυδοι, γιατί κανείς δεν περίμενε ότι ένας ενήλικας δεn θα γνώριζε πως κάτι τέτοιο είναι επικίνδυνο.

Στόχος είναι να φτάσουν τα παιδιά στην ανώτατη εκπαίδευση, χωρίς καμιά ουλή αν είναι δυνατόν. Νομίζουμε ότι με τον να μην τα αφήνουμε να παίρνουν ρίσκα και να χρησιμοποιούν επικίνδυνα πράγματα τα προστατεύουμε, ενώ στην πραγματικότητα επιτυγχάνουμε το ακριβώς αντίθετο. Τα κάνουμε να μεγαλώνουν με την αντίληψη ότι πάντα θα είναι κάποιος δίπλα τους για να τα προστατέψει, ανίκανα να αναλάβουν ευθύνες και ρίσκα, μα και όταν το κάνουν, μην έχοντας αποκτήσει την εμπειρία από μικρά, τραυματίζονται περισσότερο.

Οι γονείς πολλές φορές φοβούνται τα ψηλά μέρη, τα αιχμηρά αντικείμενα, το νερό, τη φωτιά, κ.ο.κ. Το ένστικτό τους, τους οδηγεί στο να κρατούν τα παιδιά τους μακριά από οτιδήποτε μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την ασφάλειά τους. Παρόλα αυτά η ερευνήτρια Sandseter, στο Πανεπιστήμιο Queen Maud στη Νορβηγία, τονίζει πως: "το πιο ασφαλές και σημαντικό μέτρο που μπορεί να πάρει ένας γονιός για το παιδί του είναι να το αφήσει να παίρνει… ρίσκα!" 

Με αυτόν τον τρόπο, επιτρέπει στο παιδί να αποκτήσει τον έλεγχο του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται. Να μάθει να εκτιμά καταστάσεις και να διαπραγματεύεται μόνο του τους κινδύνους. Καθώς επίσης, να θέτει το ίδιο τα όρια στο παιχνίδι του, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την πίστη στον εαυτό του και συμβάλλοντας στην ανεξαρτησία και ασφάλειά του!

"Ευρύματα από το χώρο των νευροεπιστημών δείχνουν πως τα παιδιά συνειδητά αναζητούν την αβεβαιότητα στο παιχνίδι, κάτι που τα κάνει να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους, αλλά και τροφοδοτεί περιοχές στον εγκέφαλο για την ανάπτυξη συγκεκριμένων νευρικών περιοχών."

Συνεπώς, το ρίσκο στο παιχνίδι συμβάλλει στη μελλοντική ανεξαρτησία και ασφάλειά των παιδιών, καθώς και στην απόκτηση δεξιοτήτων!

Για μεγαλύτερο ρίσκο στο παιχνίδι τους:

1. Επιστροφή στους ανοιχτούς χώρους.

Ο καθένας μας θέλει να είναι ασφαλή τα παιδιά, αλλά ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να τους δίνουμε τη δυνατότητα να ελέγχουν το σώμα τους. Επιτρέψτε τους να σκαρφαλώσουν, να ισορροπήσουν, να πηδήξουν από κάπου ψηλά και γενικότερα να κινηθούν επικίνδυνα… Άλλωστε η ικανότητα επέρχεται μόνο μέσω της εμπειρίας…

Αντισταθείτε στον πειρασμό να τα βοηθήσετε να κάνουν κάτι για το οποίο δεν είναι έτοιμα. Αφήστε τα να κινηθούν ελεύθερα μέχρι εκεί που μπορούν χωρίς περιορισμούς. Εάν ζητούν από εσάς την επιβεβαίωση για κάτι ριψοκίνδυνο, μην τα αποθαρρύνετε απλώς αναφέρετε: "μόνο εάν νιώθεις άνετα με αυτό..."

Σύμφωνα με τον Peter Gray, καθηγητή και συγγραφέα του βιβλίου "Free to Learn", "η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά στις διάφορες φάσεις του παιχνιδιού βοηθάει τα παιδιά να μάθουν να ελέγχουν συναισθήματα όπως ο φόβος και ο θυμός". Επιπλέον, συμπληρώνει πως αυτό το είδος του παιχνιδιού τα προετοιμάζει για τις επικίνδυνες καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Το επικίνδυνο παιχνίδι διδάσκει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα και φυσικά δεν παύει να είναι διασκεδαστικό.

2. Δείξτε στα παιδιά να χρησιμοποιούν πραγματικά εργαλεία!

Σε μια εικόνα παρατηρούμε ένα αγόρι, σε μία εξοπλισμένη παιδική χαρά στο Τόκυο, που προσπαθεί να καρφώσει ένα καρφί και μαθαίνει μόνο του πώς να αποφεύγει να τραυματίζεται! Εικόνα που σήμερα προκαλεί έκπληξη, ενώ πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ως κάτι φυσικό. Οι περισσότεροι από τους γονείς μας αναλάμβαναν από μικροί μαστορέματα, χρησιμοποιούσαν κάθε είδους εργαλείο που υπήρχε στο σπίτι για να φτιάξουν τα παιχνίδια τους... Και δεν είναι λίγοι, ακόμα και σήμερα, οι πολιτισμοί που δίνουν μαχαίρια σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Αυτό δείχνει ότι τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν μια διευρυμένη αίσθηση του εαυτού τους μέσα από ένα εργαλείο, σε πολύ νεαρή ηλικία!!

Γι’ αυτό και ο Gever Tulley (ιδρυτής της σχολής μαστορέματος στο Σαν Φρανσίσκο) τονίζει: "τα παιδιά χρειάζονται μαχαίρια. Είναι ένα από τα πιο εξαιρετικά χρήσιμα, δημιουργικά και πολυδύναμα εργαλεία". Μπορεί να λειτουργήσει ως κατσαβίδι ή ως σπάτουλα, χαράσσει, κόβει, κ.ο.κ. Επιτρέψτε στα παιδιά να μαζέψουν τις δικές τους πρώτες ύλες και να τις τροποποιήσουν για ένα δημιουργικό παιχνίδι. Μπορείτε να ορίσετε κάποιους πολύ απλούς κανόνες - πάντα κόβουμε μακριά από το σώμα μας, με την αιχμηρή λεπίδα προς τα κάτω, χωρίς να πιέζουμε.

Μην υποτιμάτε τα παιδιά μπορούν να το κατανοήσουν! Επιτρέψτε τους να εξασκηθούν με αυτά… Εάν πάλι δυσκολεύεστε με τα μαχαίρια, στις μέρες μας υπάρχουν θαυμάσια σετ πραγματικών εργαλείων στο σωστό μέγεθος για τα παιδιά: μικρά σφυριά, κατσαβίδια, πριόνια, σφιγκτήρες, προστατευτικά γυαλιά, κ.ο.κ. Δείξτε στα παιδιά πώς μπορούν να χρησιμοποιούν σωστά τα παραπάνω εργαλεία και δώστε τους ένα κούτσουρο για να εξασκηθούν.

3. Δώστε τους να αποδομήσουν παλιές συσκευές.

Υπάρχει ένας κόσμος από ενδιαφέροντα πράγματα στο εσωτερικό παλιών συσκευών. Γι’ αυτό την επόμενη φορά που είστε έτοιμος/η να πετάξετε την παλιά σας συσκευή στα σκουπίδια κρατηθείτε, δώστε την στα παιδιά! Με αυτό τον τρόπο θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν πώς ανοίγει μία συσκευή, να γνωρίσουν τα μέρη από τα οποία αποτελείται, σε τι μπορεί να χρησιμεύουν, να συνειδητοποιήσουν πως αυτά τα περίπλοκα αντικείμενα με τα οποία ζούμε και θεωρούμε δεδομένα είναι κατασκευασμένα από άλλους ανθρώπους, κ.ά.

4. Δείξτε στα παιδιά πώς ανάβουμε μια φωτιά.

Τα παιδιά μαγεύονται από τα στοιχεία της φύσης, όπως όλοι οι άνθρωποι από τότε που υπάρχει ο κόσμος. Χάρη στην κατανόηση των στοιχείων της φύσης τα παιδιά μαθαίνουν.

Μαθαίνοντας στο παιδί σας να ελέγχει μία από τις πιο στοιχειώδεις δυνάμεις στη φύση, φροντίζετε να εξερευνήσει μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις στον κόσμο που δεν είναι άλλη από τη φωτιά! Αφήστε τα παιδιά να πειραματιστούν ελεύθερα μαζί της, τονίζει ο Gever Tulley: "Παίζοντας με αυτήν θα μάθουν τις βασικές αρχές της: Εισροή, ανάφλεξη, εξάτμιση. Οι τρεις αρχές για μια καλή και ελεγχόμενη φωτιά. Ποτέ δεν είμαστε σίγουροι για το τι μαθαίνει το παιδί κάθε στιγμή, το σίγουρο είναι πως τέτοιες εμπειρίες προσδίδουν πολλά περισσότερα από την Ντόρα την εξερευνήτρια...", συμπληρώνει.

Τι περιμένετε, λοιπόν; Πάρτε πρώτα εσείς το ρίσκο, αφήνοντας στα παιδιά ελευθερίες κίνησης σε ανοιχτούς χώρους και πειραματισμό με τα μέχρι τώρα απαγορευμένα υλικά!!!

Πηγές:
1.Αβδελίδου, Ε., Φύσσας, Κ. (2015) «Η δύναμη του παιχνιδιού. Εγχειρίδιο παιδαγωγών», http://www.brain.net.gr/paizontas/, τελευταία επίσκεψη: 12/5/2015.
2.Barkham, P. (2014) «Forest schools: fires, trees and mud pies», http://www.theguardian.com/education/2014/dec/09/the-school-in-the-woods-outdoor-education-modern-britain, τελευταία επίσκεψη: 2/4/2015.
3.Dolto, F. (1993) «Μεγαλώστε σωστά το παιδί σας.» (τόμος 2) Αθήνα, Γιαλλελη
4.Gill, T. (2007) No Fear. Growing up in a risk averse society. London: Calouste Gulbenkian Foundation
5.Mesure, S. (2014) «When we stop children taking risks, do we stunt their emotional growth?», http://www.independent.co.uk/biography/susie-mesure, τελευταία επίσκεψη: 2/4/2015.
6.Tulley, G. (2007) «5 dangerous things you should let your kids do», http://www.ted.com/talks/gever_tulley_on_5_dangerous_things_for_kids (βιντεοσκοπημένη ομιλία, διέρκεια: 9.22’’)

Λένια Βερσή
mathaino-paizontas.gr