Παιδική ζήλια. Αντιμετωπίστε την!

Και ξαφνικά το παιδί σας αισθάνεται ότι όλα αλλάζουν. Ένας μικρός εισβολέας κλέβει την προσοχή και την αγάπη σας. Ναι, το παιδί ζηλεύει το μικρό του αδερφάκι κι εσείς καλείστε να το διαχειριστείτε σωστά και άμεσα.

Από τότε που γεννήθηκε το νέο μωρό, η κόρη σας αρνείται πεισματικά να συνεργαστεί σε οτιδήποτε. Αρνείται να φάει, να μαζέψει τα παιχνίδια της και, την ώρα που εσείς ταΐζετε το μωρό, αρχίζει να κλαίει γοερά απαιτώντας να της δώσετε σημασία. 

Το παιδί σας ζητάει να το πάτε βόλτα την πιο ακατάλληλη στιγμή, να του διαβάσετε ένα παραμύθι, ενώ εσείς θηλάζετε. Έχει ανάγκη να βρίσκεται μαζί σας μόνο του και χωρίς την "ενοχλητική" παρουσία άλλων. Είναι σαφές: Το παιδί ζηλεύει. 

Ένα απόλυτα φυσιολογικό συναίσθημα 

Η ζήλια είναι υγιής και φυσιολογική και απορρέει από το γεγονός ότι τα παιδιά αγαπούν. Το συναίσθημα αυτό που μας δημιουργεί τόσα προβλήματα, αντιπροσωπεύει μια κατάκτηση στην ανάπτυξη του παιδιού, που καταδεικνύει την ικανότητά του να αγαπήσει. Μην ξεχνάμε πως ένα νήπιο, δεν είναι ικανό να κατανοήσει ή να αιτιολογήσει τις συμπεριφορές των ενηλίκων. Το μόνο που διαθέτει είναι το ένστικτό του, το οποίο εκείνη τη στιγμή του λέει πως εσείς αρνείστε την προσοχή, που θα ήθελε να του αφιερώσετε. Η δική του, λοιπόν, συμπεριφορά εξαρτάται αποκλειστικά από τη δική σας. Επίσης, αυτό που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε είναι πως κάθε παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα, είναι μοναδικό και το τελευταίο πράγμα που θέλει είναι να συγκρίνεται με άλλους. Τα παιδιά, όπως άλλωστε και οι ενήλικοι, χρειάζονται χρόνο για να γνωριστούν. Όταν με τον καιρό αρχίζει να παίζει με το αδελφάκι της και να το γνωρίζει καλύτερα, θα το αποδεχτεί και ευκολότερα.

Πότε εμφανίζεται; 

Η ζήλια εμφανίζεται στη νηπιακή ηλικία κυρίως και συνήθως με τον ερχομό ενός καινούργιου μέλους στην οικογένεια. Το παιδί φθονεί το νέο μωρό και καταβάλει κάθε προσπάθεια για να ξανακερδίσει την κυρίαρχη θέση που είχε για τη μαμά του. Έτσι, στις πρώτες ηλικίες είναι συνηθισμένο να βλέπουμε τα παιδιά να εκφράζουν συμπεριφορές προηγούμενης ηλικίας. Ζητάνε από τη μητέρα τους να θηλάσουν ή άλλες φορές αρχίζουν να βρέχονται πάλι. Με κάθε τρόπο προσπαθούν να ξανακερδίσουν την προσοχή της μητέρας τους. 

Πότε εξαφανίζεται;

Κάποιες φορές παραμένει, αλλά συνήθως μετά από κάποιο διάστημα εξαφανίζεται. Είναι και αυτό μέρος της φυσιολογικής αναπτυξιακής πορείας του. Όταν τα παιδιά είναι πλέον ικανά να πουν ότι ζηλεύουν και να συζητήσουν σχετικά με το αντικείμενο της ζήλιας τους, οι "παρενέργειες" μειώνονται αισθητά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνουν να αντέχουν τα άσχημα συναισθήματα που έχουν, βρίσκουν τρόπους μέσα από τη φαντασία τους να εκτονώσουν τις ανάγκες τους και μαθαίνουν να παρηγορούν τον εαυτό τους. Έτσι αποκτούν την ικανότητα σιγά, σιγά να ανέχονται τη ζήλια, με αποτέλεσμα να μπορούν να την αντιμετωπίζουν με ηρεμία και να τη χρησιμοποιούν σαν κίνητρο για δράση.

Τι να κάνετε αν συνεχίσει να ζηλεύει;
Μερικές φορές τα συναισθήματα και οι ανησυχίες των μικρών παιδιών είναι πολύ έντονα. Τότε είναι δύσκολο το παιδί μέσα από την πορεία της εξέλιξής του να καταπραΰνει το συναίσθημα της ζήλιας του. Η ζήλια δε σταματά και συνεχίζει να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Άλλοτε εκδηλώνεται ανοιχτά με συγκρούσεις και καβγάδες και άλλοτε μεταμφιέζεται και κρύβεται. Η ζήλια αυτή ξεφεύγει από το πλαίσιο της υγιούς συμπεριφοράς. Το παιδί βασανίζεται με τα άσχημα αυτά συναισθήματα και μην μπορώντας να τα αντέξει, εκδηλώνει διάφορες ανάρμοστες συμπεριφορές. Συχνά τα παιδιά αυτά γίνονται επιθετικά και αντικοινωνικά.

Πως μπορείτε να προλάβετε τις δυσάρεστες συνέπειες;
Δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να εκφράσουν τον θυμό και την επιθετικότητά τους την κατάλληλη στιγμή. Σίγουρα δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται, διότι υπάρχουν παιδιά που όσο και να προσπαθούν οι γονείς, δεν μοιράζονται μαζί τους τις αγωνίες τους. 

Όταν η ζήλια "κρύβεται"
Κάποια παιδιά, λόγω χαρακτήρα και προσωπικότητας, δεν δείχνουν καθαρά τη ζήλια τους. Για παράδειγμα, δεν γίνονται ποτέ επιθετικά, δείχνουν πως αγαπούν το αδελφάκι τους, αλλά με την πρώτη ευκαιρία του κλέβουν το μπιμπερό ή μπαίνουν μέσα στην κούνια τους προσποιούμενα τα βρέφη. Άλλα πάλι, μην μπορώντας να εκφράσουν το άγχος τους, το "σωματοποιούν". Παραπονιούνται πως πονάει η κοιλιά τους και αρνούνται να πάνε στο σχολείο, αποκτούν μικρές μανίες, όπως να μιλούν μόνο στο αρκουδάκι τους ή αρνούνται να φάνε. Με αυτές τους τις αντιδράσεις θέλουν να δείξουν στους γονείς πως "υπάρχουν". Σε αυτή την περίπτωση, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να τα βοηθήσουμε να "εξωτερικεύσουν" αυτή τη ζήλια. Να τους εξηγήσουμε πως κάθε συναίσθημα είναι υπαρκτό και αποδεκτό. Και, βέβαια, όλο αυτό να τους το εξηγήσουμε χαρίζοντάς τους παράλληλα μεγάλες δόσεις στοργής και τρυφερότητας.

Αναγνωρίστε τη ζήλια

Ένα παιδί που ζηλεύει μπορεί να εκφραστεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: 

• Μπορεί να γίνει επιθετικό με στο αδερφάκι του ή μαζί σας χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Βρίσκοντας παράλογες και ασήμαντες δικαιολογίες, δείχνει τον εκνευρισμό του, χτυπάει, βρίζει και δαγκώνει.
• Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και υιοθετεί αντικοινωνική συμπεριφορά. Αρνείται πεισματικά να πάει στο σχολείο, να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις και εξόδους.
• Αρνείται πεισματικά να φάει ή αποκτά ιδιοτροπίες στο φαγητό.
• Παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο του. Αρνείται ή δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ξυπνάει στη μέση της νύχτας, απαιτεί να κοιμηθεί στο δωμάτιό σας ή "βρέχει" το κρεβάτι του.
• Μιμείται συμπεριφορές του βρέφους, κατουριέται, μιλάει και κλαίει σαν μωρό.
• Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να αρχίσει να αρρωσταίνει συχνά και να γίνει ξαφνικά φιλάσθενο.

Αντιμετωπίστε την

• Συζητήστε μαζί του για το πώς νιώθει και αφήστε το να εκφραστεί. Ακόμη κι αν θεωρείτε παράλογα αυτά που νιώθει, θα πρέπει να τα σεβαστείτε. 
• Μην το μειώνετε. 
• Ικανοποιήστε τις επιθυμίες του όσο αυτές, βέβαια, είναι στο πλαίσιο της λογικής. Σε καμιά περίπτωση, όμως, μην επιχειρήσετε να ικανοποιήσετε κάθε παράλογη απαίτησή του.
• Ενθαρρύνετέ το να αισθανθεί φιλικά και θετικά απέναντι στο αδερφάκι του. Εξηγήστε του ότι τώρα θα έχει παρέα και θα αποκτήσει έναν καλό φίλο για να παίζει και να συζητάει.
• Προτρέψτέ το να αναλάβει ευθύνες -αν φυσικά το επιτρέπει η ηλικία του- απέναντι στο αδερφάκι του. Ζητήστε του να το προσέξει, να το ταΐσει, να παίξει μαζί του και να το καθησυχάζει όταν κλαίει. Τα παιδιά χαίρονται, όταν τους συμπεριφερόμαστε σαν ενηλίκους.
• Εξηγήστε του ότι οι ανάγκες του μωρού τον πρώτο καιρό είναι μεγάλες και ότι την ίδια προσοχή δίνατε και στο ίδιο όταν ήταν μωρό.
• Δώστε του να καταλάβει ότι η αγάπη σας γι’ αυτό δεν είναι λιγότερη, ότι μπορείτε να αγαπάτε και τα δύο εξίσου και ότι πάντα θα είναι κάτι ξεχωριστό για εσάς.
• Δείξτε του έμπρακτα την αγάπη σας και δώστε του την προσοχή που τόσο έχει ανάγκη. Μπορεί το νέο σας μωρό να χρειάζεται περισσότερο τη φροντίδα σας, όμως και οι ανάγκες του πρώτου σας παιδιού είναι αυξημένες, ίσως τώρα είναι πολύ περισσότερο.
• Μην ξεχνάτε να του υπενθυμίζετε συνέχεια πόσο σημαντική θέση έχει στην καρδιά σας.
• Μην το συγκρίνετε ποτέ.
• Αφιερώστε του μέσα στην ημέρα μία ώρα, που θα είναι αποκλειστικά δική του.
• Προσπαθήστε να το κοινωνικοποιήσετε. Οργανώστε το έτσι, ώστε να συναντά συχνότερα τους συνομήλικους φίλους του.
• Ζητήστε από το στενό σας περιβάλλον, καθώς και από την οικογένεια, να μοιράζουν εξίσου την προσοχή τους και στα δύο παιδιά.

Ελένη Χαδιαράκου
Με τη συνεργασία της Νέλλυς Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος). 

www.imommy.gr