Παιδί και επιθετικότητα. Τι να κάνουν οι γονείς!

Η επιθετικότητα του παιδιού είναι ένα θέμα που προβληματίζει και σίγουρα ενοχλεί όλους τους γονείς. Πολλές φορές δεν ξέρουν τι να κάνουν, πώς να χειριστούν την επιθετική του στάση προς τους ίδιους ή ακόμη απέναντι σε άτομα που δεν ανήκουν στο οικογενειακό περιβάλλον. Η ψυχολόγος - παιδοψυχολόγος κα Αλεξάνδρα Καππάτου μας συμβουλεύει:

Η επιθετικότητα του παιδιού εκδηλώνεται με τους εξής τρόπους: Κλαίει γοερά, πετάει ή σπάει αντικείμενα, αρνείται να κάνει αυτό που θα του πουν ή χτυπιέται στο πάτωμα, κρατά την αναπνοή του, δαγκώνει ή βρίζει. Μπροστά σε αυτές τις καταστάσεις, οι γονείς αναρωτιούνται τι φταίει και άλλοτε αντιδρούν με ψυχραιμία, ενώ άλλες φορές το τιμωρούν, ελπίζοντας ότι θα συμμορφωθεί. Ωστόσο, την αμέσως επόμενη φορά, το παιδί παρουσιάζει ακριβώς την ίδια συμπεριφορά.

Η δυσφορία και η αντίδραση εμφανίζονται από τους πρώτους κιόλας μήνες της γέννησης του παιδιού, όταν κάτι δεν του πάει καλά ή δεν ικανοποιούνται άμεσα οι ανάγκες του, όπως, π.χ., η ανάγκη για φαγητό. Είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι τα ξεσπάσματα αυτά του παιδιού κορυφώνονται μέχρι τα 2 του χρόνια και από τα 3 σταδιακά ελαττώνονται. Σε αυτή την ηλικία το παιδί υιοθετεί συχνά μια αντιθετική συμπεριφορά. Χτυπά, χαστουκίζει, τραβά τα μαλλιά και δαγκώνει τα παιδιά της ηλικίας του στο πάρκο ή και μέσα στην οικογένεια. Προς τα 4 χρόνια το παιδί εκφράζει την επιθετικότητά του λεκτικά, χωρίς όμως χειρονομίες. Οι φαντασιώσεις του είναι συχνά πλούσιες και πολυάριθμες, όπως μαρτυρούν τα παιχνίδια του. Ταυτόχρονα εμφανίζονται τα αγχώδη όνειρα.

Το παιδί αντιδρά με επιθετικότητα όταν …

• Θέλει να διεκδικήσει κάτι.
• Κάποιος ή κάτι το ενοχλεί.
• Καταλάβει ότι με αυτόν τον τρόπο πετυχαίνει να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί.

Οι γονείς ενισχύουν ή προκαλούν την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού, όταν…

• Του κάνουν διαρκώς παρατηρήσεις του τύπου "μην το κάνεις αυτό".
• Το τιμωρούν με το παραμικρό.
• Δεν έχουν σταθερή συμπεριφορά, π.χ., τη μια είναι ανεκτικοί με κάτι που έκανε και την άλλη το τιμωρούν για το ίδιο πράγμα.
• Είναι πολύ αυταρχικοί και δε του επιτρέπουν να αναπτύξει πρωτοβουλίες.
• Το συγκρίνουν με άλλα παιδιά και το υποτιμούν.
• Δεν καλύπτουν τις συναισθηματικές του ανάγκες.
• Οι ίδιοι είναι πολύ περισσότερο επιθετικοί και απορριπτικοί από όσο νομίζουν, με αναμενόμενο αποτέλεσμα το παιδί να μιμείται τη δική τους συμπεριφορά.
• Δείχνουν μεγάλη ανοχή και δεν αντιδρούν στα επιθετικά ξεσπάσματα του παιδιού προς τους ίδιους ή προς τους γύρω του, κ.ά.

Ο κατάλογος με τις αιτίες είναι πολύ μεγάλος. Έχουν διατυπωθεί αρκετές απόψεις σχετικά με τους παράγοντες που δημιουργούν την επιθετικότητα. Είναι γεγονός ότι όλοι αντιδρούμε επιθετικά κάποιες φορές. Άλλοτε, πάλι, άθελά μας, μερικές φορές ενισχύουμε με τη στάση μας αυτή τη συμπεριφορά στα παιδιά μας. Έτσι, αντί να του μάθουμε τον τρόπο που θα τιθασεύσει αυτές τις πρωτόγνωρες ορμές του, συντελούμε στην ενίσχυσή τους, με αποτέλεσμα η αρνητική συμπεριφορά να γίνει τρόπος αντίδρασης του παιδιού σε κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζει.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

• Να δεχθούν ότι η επιθετικότητα είναι μια φυσιολογική αντίδραση του παιδιού. Αυτό που έχει όμως σημασία είναι να μπορούν να τη χειρίζονται.
• Να παρατηρήσουν σε ποιες περιπτώσεις το παιδί αντιδρά επιθετικά.
• Να το βοηθήσουν, ώστε σταδιακά να αποκτήσει όρια και αυτοέλεγχο.
• Να αποφεύγουν τη σωματική τιμωρία. Αντίθετα, να συζητούν μαζί του και να δείχνουν κατανόηση.
• Να γνωρίζουν πως όταν είναι θυμωμένο, είναι μάταιο εκείνη την στιγμή να προσπαθήσουν να του μιλήσουν. Πρέπει πρώτα να ηρεμήσει και ύστερα να συζητήσουν μαζί του.
• Να έχουν υπόψη ότι κάποιες φορές αποδεικνύεται καλή λύση η απομάκρυνση του αδιάλλακτου παιδιού από τη συντροφιά για λίγο.
• Να του αναθέτουν πρωτοβουλίες.
• Να επαινούν και να ενισχύουν τη συνεργατική συμπεριφορά, ενώ αντίθετα να αγνοούν τις αρνητικές πράξεις.
• Να ζητούν την βοήθεια ειδικού, όταν το παιδί παρουσιάζει γενικευμένη άρνηση, προκλητικότητα και επιθετικότητα και η επικοινωνία του με τους γύρω, είναι δύσκολη.