Παιχνίδι και κοινωνική ανάπτυξη

Εάν ρωτήσετε ένα παιδί 4 χρονών τι ακριβώς κάνει στο νηπιαγωγείο, πιθανών να σας απαντήσει κάτι όπως "κάνω τις δουλειές, που μας βάζει η δασκάλα και παίζω με τους φίλους μου". Οι "δουλειές" σε αυτήν την περίπτωση, περιλαμβάνουν ζωγραφική, ιστοριούλες από τη δασκάλα και κατασκευές, κάτι που στο λεξιλόγιο των μεγάλων μεταφράζεται ως "παιχνίδι". Όταν πάλι λέει πως "παίζει με τους φίλους του", όλοι καταλαβαίνουμε πως εννοεί τη συναναστροφή με τα άλλα παιδάκια. Η συναναστροφή αυτή το βοηθάει να γίνει πιο κοινωνικό, να μάθει να βοηθάει και να μοιράζεται, και να αποκτήσει συνείδηση των συνεπειών των πράξεών του και της συμπεριφοράς του. 

Αν και η νοητική ανάπτυξη είναι πολύ σημαντική, ο λόγος που πολλοί γονείς αποφασίζουν να γράψουν το παιδί τους σε προγράμματα για μικρά παιδιά είναι η απαράμιλλη ευκαιρία που θα τους δοθεί για κοινωνικό παιχνίδι.

Όπως ακριβώς συμβαίνει με τη μυϊκή και νοητική ανάπτυξη, το κοινωνικό παιχνίδι περνάει από πολλά στάδια. Οι δάσκαλοι συνήθως όριζουν τα στάδια αυτά ως εξής:

Παρατηρητής. Το παιδί παίζει με το παιχνίδι του χωρίς μεγάλη όρεξη και απλά παρατηρεί τα άλλα παιδάκια που παίζουν.

Μοναχικό Παιχνίδι. Το παιδί παίζει αφοσιωμένα με το παιχνίδι του, παραμένοντας ωστόσο μακριά από τα άλλα παιδάκια.

Παράλληλο Παιχνίδι. Το παιδί κάνει τα ίδια πράγματα με άλλα παιδάκια, αλλά δεν "συνεργάζεται" μαζί τους σε κανένα επίπεδο.

Ομαδικό Παιχνίδι. Το παιδί παίζει με άλλα παιδάκια - ορίζει ρόλους ("εσύ θα είσαι η μαμά και εγώ ο μπαμπάς"), δίνει οδηγίες ("όχι! Αυτή η καρέκλα πρέπει να πάει στη γωνία", προσφέρει και ζητάει τη βοήθεια τρίτων.

Κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών, στόχος των γονιών και των δασκάλων είναι να τα βοηθήσουν να περάσουν μέσα από τα διαφορετικά στάδια παιχνιδιού, μέχρι να φτάσουν στο τελικό που είναι το ομαδικό παιχνίδι. Αυτό δεν σημαίνει πως τα στάδια που προηγούνται δεν είναι σημαντικά. Είναι, όμως, σε αυτό το τελικό στάδιο που το παιδί έρχεται σε πραγματική επαφή με άλλα παιδιά και μαθαίνει να αναγνωρίζει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους.

Αν και φαίνεται ότι το κοινωνικό παιχνίδι περιλαμβάνει κυρίως την αλληλεπίδραση και την επαφή με άλλα παιδάκια, όμως περιλαμβάνει και την επαφή με ενήλικες. Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι εάν κατά διαστήματα κάποιος ενήλικας συμμετέχει στο παιχνίδι του παιδιού, το επίπεδο πολυπλοκότητας και δημιουργικότητας του παιχνιδιού αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό. 

Τα παιδιά συνηθίζουν να επαναλαμβάνουν συνεχώς τις ίδιες και τις ίδιες δραστηριότητες όταν παίζουν μεταξύ τους, όπως για παράδειγμα το να δοκιμάζουν διαφορετικά καπέλα και ρούχα. Αντίθετα, όταν υπάρχει η συμμετοχή κάποιου ενήλικα (ο οποίος δεν πρέπει ποτέ να παίρνει τον ρόλο του αρχηγού) το παιχνίδι εμπλουτίζεται με νέες ιδέες. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, στην περίπτωση με τα καπέλα ο ενήλικας θα μπορούσε να σχολιάσει "νομίζω πως σου πηγαίνει πολύ το κόκκινο καπέλο". Κάτι τέτοιο θα δώσει ένα διαφορετικό ερέθισμα στο παιδί, το οποίο θα ψάξει να βρει το καπέλο με το σωστό χρώμα.

Στο κοινωνικό τους παιχνίδι, τα παιδιά αναπτύσσουν αντίληψη της συμπεριφοράς τους απέναντι σε τρίτους και τους δίνεται έτσι η ευκαιρία να προσπαθήσουν να τη βελτιώσουν.

Δρ. Bettye M. Caldwell Ph.D.
www.fisher-price.com