Μια κολοκύθα αλλιώτικη απ' τις άλλες!

Από τότε που μπήκε ο Οκτώβρης έκανε την εμφάνισή της η κολοκύθα ή γλυκοκολοκύθα, όπως είθισται να τη λέμε λόγω της γεύσης της.

Η Βασίλισσα Κολοκύνθη

Curcubita maxima είναι η επίσημη ονομασία της και μας έρχεται από τις τροπικές ζώνες της Νότιας Αμερικής. Στην Ευρώπη, όπως άλλωστε και στην Κίνα, η κολοκύθα έφτασε χάρη στους Πορτογάλους εξερευνητές κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, μαζί της ταξίδεψαν κι άλλες κολοκύθες της ίδιας οικογένειας των κουρκουβιτιδών (άλλες Curcubita δηλαδή), που δεν θα πρέπει να συγχέουμε με εκείνες της οικογένειας Lagenaria, η πλέον γνωστή των οποίων είναι η νεροκολοκυθιά ή φλασκιά, γνωστή στην Ευρώπη από την αρχαιότητα. 

Η φλασκιά είναι, σήμερα, αρκετά σπάνια, αλλά καλλιεργούνται δύο υποείδη της, μια αφρικανική και μια ασιατική ποικιλία.Στα εβραϊκά λέγεται κικαγιών και για τη βιβλική παράδοση είναι το φυτό το οποίο ο Ιεχωβά έκανε να φυτρώσει και να μεγαλώσει θαυματουργικά μέσα σε μια νύχτα προκειμένου να κάνει σκιά στον προφήτη Ιωνά, ενόσω αυτός καθόταν σε ένα στέγαστρο περιμένοντας να δει ποια θα ήταν τα αποτελέσματα του προφητικού έργου του εναντίον της Νινευή. Το φυτό αυτό έφερνε μεγάλη ανακούφιση στον Ιωνά, ώσπου ο Ιεχωβά έβαλε ένα σκουλήκι να το βλάψει και να το ξεράνει. Έτσι, λοιπόν, ο προφήτης έμεινε εκτεθειμένος στις καυτές ακτίνες του ήλιου!

Πρέπει να πούμε ότι στον σπουδαίο βοτανολόγο Charles Naudin (1815-1899) οφείλουμε τη διάκριση των ειδών, γιατί αυτός είναι που γύρω στα 1860 πρώτος ταξινόμησε περίπου είκοσι είδη κολοκύθας. Η Curcubita maxima, η κίτρινη κολοκύθα, αποτελεί έναν διατροφικό θησαυρό. Ελάχιστες είναι οι θερμίδες της και πολύ υψηλή η διατροφική αξία της. Είναι πηγή βιταμίνης Ε και άλλων ευεργετικών, για τον οργανισμό μας, ουσιών και στοιχείων (θειαμίνη, νιασίνη, σίδηρο, μαγνήσιο, φώσφορο…) και αποτελεί ένα ισχυρό όπλο για την υγεία μας και το ανοσοποιητικό μας σύστημα. 

Ευεργετικές επιδράσεις έχει, λένε οι ειδικοί, για τον οργανισμό μας και η κατανάλωση των σπόρων της. Τα τελευταία χρόνια η εισαγωγή της σε εδέσματα και γλυκίσματα στην Ελλάδα είναι πλέον γεγονός: "Η γλυκιά χωμάτινη, γήινη γεύση και η πυκνή ινώδης σύστασή της ταιριάζει αρμονικά με την πτώση της θερμοκρασίας του φθινοπώρου και την αρχή του χειμώνα. Παραδοσιακά, την προσθέτουμε στο μπουρέκι ή την τηγανίζουμε. Το χρυσό, καφετί χρώμα και τα υγρά πυκνά συστατικά της μας δίνουν τα περιθώρια δημιουργίας πολλών συνταγών" μας λέει ο Γιάννης Αποστολάκης, σεφ στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (πηγή: εφημερίδα Χανιώτικα Νέα).

Το Χάλογουιν και η κολοκύθα "Τζακ - Φανάρι"

Στις 31 Οκτωβρίου που γιορτάζεται στην Αμερική, και στην Ευρώπη πλέον, το Χάλογουιν, η κολοκύθα έχει την τιμητική της. Να πούμε μόνο για όσους δεν το έχουν υπόψη τους ότι η αγγλική λέξη Halloween προέρχεται από το All-hallow-even και αναφέρεται στην παραμονή της γιορτής των Αγίων Πάντων (All Hallows Day - All Saints Day). 

Το θέμα των Ψυχών είναι αυτό που έχει προσδώσει τον κάπως "μυστήριο" χαρακτήρα του στο Χάλογουιν. Τα μικρά παιδιά ντυμένα μάγισσες, ζόμπι, σκελετοί… πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα, ρωτώντας: "Κέρασμα ή ξεγέλασμα;" (αγγλιστί Trick or treat?). Η συνήθεια αυτή ξεκίνησε τον Μεσαίωνα όταν οι φτωχοί, κάθε χρόνο την 1η Νοεμβρίου χτυπούσαν τις πόρτες των γειτονικών τους σπιτιών και έλεγαν ευχές για την Ημέρα των Ψυχών με αντάλλαγμα φαγητό.

Οι εορτασμοί αυτοί έχουν σαφώς παγανιστικές ρίζες. Κατά μία άποψη είναι συνέχεια των ρωμαϊκών εορτών που ελάμβαναν χώρα προς τιμήν της Πομόνα, της ρωμαϊκής θεότητας των φρούτων και των καρπών, ενώ μια άλλη εκδοχή θέλει το Χάλογουιν συνδεδεμένο με την Παρεντάλια, τη Γιορτή των Νεκρών. 

Από τον 8ο αιώνα μ.Χ. συνδέεται άμεσα με την αρχαία κέλτικη γιορτή Σάουιν (Samhain), που σηματοδοτεί το τέλος της καλοκαιρίας και την έναρξη των προετοιμασιών για την έλευση της βαρυχειμωνιάς. 

Έντονη είναι η παρουσία της κολοκύθας στην οποία σκαλίζουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά και διακοσμούν τα σπίτια. Το έθιμο αυτό προέρχεται από έναν παλιό ιρλανδικό θρύλο σύμφωνα με τον οποίο ένας τεμπέλης, αλλά τετραπέρατος αγρότης, ο Τζακ, καταφέρνει να ξεγελάσει και να παγιδεύσει τον διάβολο. 

Αρνείται, μάλιστα, να τον απελευθερώσει μέχρι να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία. Τελικά, δέχεται να τον αφήσει ελεύθερο, με την προϋπόθεση ότι όταν πεθάνει, ο τελευταίος δεν θα τον πάρει στην κόλαση. Η συμφωνία τηρείται, αλλά μετά θάνατον το πνεύμα του Τζακ φτιάχνει φανάρια από κολοκύθα, τοποθετεί μέσα τους ένα κερί και περιπλανιέται σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης για να βρει, επιτέλους, ένα μέρος να αναπαυθεί. Έτσι οι κολοκύθες λέγονται στα αγγλικά και Jack O’ Lantern (Τζακ Φανάρι). 

Στην Αμερική το Χάλογουιν ξεκίνησε να γιορτάζεται στα 1840, όταν Ιρλανδοί καθολικοί έφεραν το έθιμο στη νέα πατρίδα τους. Τα τελευταία χρόνια όλο και κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη όπως και η κολοκύθα άλλωστε.

Καλλιστεία κολοκύθας

Στον βελγικό Τύπο της 3ης Οκτωβρίου 2015 διαβάσαμε ότι ο καλλιεργητής Matthias Willemijns, από το Deurle (ανατολική Φλάνδρα), κέρδισε το πρώτο βραβείο του 27ου διαγωνισμού κολοκύθας, αφού κατάφερε να καλλιεργήσει μια κολοκύθα που ζύγιζε, ούτε λίγο ούτε πολύ, 849 κιλά, καταρρίπτοντας, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ένωσης των Βέλγων καλλιεργητών κολοκύθας, κάθε προηγούμενο ρεκόρ στο Βέλγιο. 

Το 2014 η πιο ευτραφής Βελγίδα Curcubita maxima ζύγιζε μόλις 829 κιλά! 

Εξήντα πέντε παραγωγοί έλαβαν μέρος στον διαγωνισμό που θα μπορούσε κανείς να ονομάσει Καλλιστεία κολοκύθας. Ο διαγωνισμός αυτήν τη χρονιά, σε αντίθεση με τις προηγούμενες, ήταν εθνικός και όχι διεθνής, όπως άλλες φορές που συμμετείχαν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ανησυχητικό; Ας ελπίσουμε πως όχι. 

Οι φιλοδοξίες πάντως των καλλιεργητών και τα κολοκυθο-καλλιστεία (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός) δεν σταματούν στο Βέλγιο. Ετήσιος παγκόσμιος διαγωνισμός για κολοκύθα-γίγαντα οργανώνεται από την Great Pumpkin Commonwealth και τον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης. Η περσινή νικήτρια των μοναδικών αυτών καλλιστείων ήταν από τον Καναδά και ζύγιζε 1.818,5 λίβρες (σχεδόν 825 κιλά), λίγο πιο αδύνατη από τη Βελγίδα σταρ! 

Η νικήτρια του διαγωνισμού και οι τρεις επιλαχούσες κολοκύθες εκτίθενται στον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης προς τέρψιν οφθαλμών και μόνο. Είναι πλέον κάτι σαν ιερά τέρατα και είναι δύσκολο, ας το ομολογήσουμε, να τις ονειρευτεί κανείς σε μορφή σούπας ή τάρτας. Τα πράγματα έχουν πάρει πια επίσημη μορφή για τα καλλιστεία τόσο που το βάρος των διαγωνιζομένων καταγράφεται στο "Επίσημο Βιβλίο" του ζυγίσματος της Great Pumpkin Commonwealth. 

Ο Rick Plourde, ένας από τους οργανωτές, λέει: "Από τώρα και στο εξής το βάρος της κάθε κολοκύθας που παίρνει μέρος στον διαγωνισμό μας θα καταγράφεται και αυτό ισχύει για όλες τις χώρες". Τι να πει κανείς, ο 21ος αιώνας είναι αυτός του ανταγωνισμού που έχει κερδίσει έδαφος ακόμη και στις κολοκύθες! (Οι αναγνώστες μας, που επιθυμούν να δουν και να μάθουν περισσότερα για τα πρωτοφανή καλλιστεία την κολοκύθας, θα επισκεφθούν την ιστοσελίδα της Great Pumpkin Commonwealth).

Μαρία Γυπαράκη
www.talcmag.gr