Ήρθε ο Σεπτέμβριος, ο τρυγητής!

Ο Σεπτέμβριος είναι ο ένατος μήνας του ισχύοντος Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 30 ημερών. Η λέξη Σεπτέμβριος, September στα λατινικά, προέρχεται από το αριθμητικό septem (σέπτεμ = επτά), καθώς ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου. Αργότερα, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, ο Σεπτέμβριος μετακινήθηκε στην ένατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει η ονομασία του. 

Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, θέλοντας να κολακέψει τον αυτοκράτορα Τιβέριο (14 - 37 π.Χ.), αποφάσισε να δώσει το όνομά του στον μήνα Σεπτέμβριο. Αυτός σοφά ποιών αρνήθηκε, επειδή υποστήριξε ότι οι συχνές αλλαγές στις ονομασίες των μηνών μόνο σύγχυση προκαλούν.

Τον Σεπτέμβριο στη Ρώμη τελούνταν μεγάλες γιορτές, όπως τα Καπιτώλια και τα Ρωμαία ή Ρωμαϊκοί Αγώνες (Ludi Romani) προς τιμή του Δία (κάτι σαν Ολυμπιακοί Αγώνες των Ρωμαίων). 

Την 1η Σεπτεμβρίου προσδιοριζόταν ο ετήσιος φόρος που έπρεπε να καταβάλουν οι Ρωμαίοι πολίτες (indictio), εξού και Ινδικτιών, που στο Βυζάντιο γιορταζόταν ως Πρωτοχρονιά και συνέπιπτε με το νέο εκκλησιαστικό έτος (Αρχή της Ινδικτιώνος).

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Σεπτέμβριος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μεταγειτνιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα. 

Δεσπόζουσα γιορτή στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Ελευσίνα ήταν τα Ελευσίνια, με τα περιώνυμα Μυστήρια (Ελευσίνια Μυστήρια).

Η 1η Σεπτεμβρίου συνδέεται με ποικίλες προλήψεις

Οι έγκυες απείχαν από κάθε εργασία για να μην γεννηθεί το παιδί τους με το σημάδι του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, που γιορτάζει αυτήν ημέρα (Συμεών / σημαδεύω). 

Η 1η Σεπτεμβρίου θεωρείται η Ημέρα του Χρονογράφου, καθώς πιστεύεται ότι ο Χάρος γράφει όσους θα πεθάνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου. Για να ξορκίσουν τον Χάροντα, οι νοικοκυραίοι σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο του σπιτιού τους.

Την Πρωτοσεπτεμπριά οι αγρότες "καλούσαν" με διάφορους τρόπους και τεχνικές που θυμίζουν αρχαία θεσμοφόρια, το "πνεύμα της βλαστήσεως". Ο σπόρος που ήταν προορισμένος για τη σπορά "στέλλεται εις την εκκλησίαν διά να ευλογηθεί". Στην Κω κρεμούσαν στο εικονοστάσι το σύμβολο της "Αρκιχρονιάς": μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.

Η πρώτη ημέρα του (Σεπτέμβρη) Τρυγητή χαιρετιζόταν στη Θράκη με τύμπανα και τραγούδια. "Οι ληνοί συνοδεύονταν δ' ομάδων ορχουμένων και αδόντων. Την νύκτα παρέες προσωπιδοφόρων εν τυμπάνοις και αλαλαγμοίς τρέχουν στους δρόμους". Τα δρώμενα αυτά θυμίζουν αρχαία Οσχοφόρια, στα οποία νέοι φορώντας στεφάνια από κλαδιά αμπέλου (όσχους) ξεκινούσαν από τον ναό του Διονύσου πηγαίνοντας προς τους αμπελώνες και τα πατητήρια. 

Ο Σεπτέμβριος έχει διάφορες ονομασίες στο λαϊκό καλεντάρι:

Χινόπωρος, επειδή θεωρείται ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου.
Ορτυκολόγος, λόγω του περάσματος των ορτυκιών που αποδημούν νότια.
Τρυγητής, λόγω του τρύγου, που είναι η κύρια αγροτική απασχόληση τον μήνα αυτό.
Σταυρίτης, από τη μεγάλη εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου.

Παροιμίες

Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.
Σεπτέμβρη στάρι σπείρε και σε πανηγύρι σύρε.
Σεπτέμβρης πρώτα κρύα, τρέχει, ανοίγει τα σχολεία.
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι.
Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά κακά μας φέρνουν.

www.sansimera.gr